چکیده:
بیشک، فرهنگ واژهها، فرهنگ نامهای ایرانی، فرهنگ و آیین پاک و بی آلایش، گنجینهی واژههای سرهی فارسی شاهنامهی فردوسی است. شاهنامه سخن گرانبهای فردوسی پر بار از واژهها، ترکیبات زیبا و دلنشین است. این بار به سراغ واژهی «جشن» در این واژه نامهی پارسی رفتهام.
سخن از جشن، انواع جشنها و آیین سور و سرور و شنیدنیهای آن در کلام فردوسی فراوان است و این نکته را به ما یاد آور میشود که آگاهی کامل از این آداب و رسوم داشته است. به این وسیله سفرهی گستردهی واژهی «جشن» را بیشتر بررسی و در برابر شاهنامه دوستان و شاهنامه پژوهان میگسترم که واژهی جشن در شاهنامه چه جایگاهی دارد؟
خلاصه ماشینی:
به این وسیله سفرهی گستردهی واژهی «جشن» را بیشتر بررسی و در برابر شاهنامه دوستان و شاهنامه پژوهان میگسترم که واژهی جشن در شاهنامه چه جایگاهی دارد؟ کلید واژه: فردوسی، شاهنامه، جشن، پیدایش جشنها، جشنها در اشعار فردوسی.
جشن در پهلوی یشن (ya(n) بوده است؛ ریختی دیگر از آن، در این زبان یسن yasn است، به معنی پرستش، از مصدر یشتن ya(tan به معنی پرستیدن، از آن رو که جشنهای بزرگ در ایران سرشت آیینی داشهاند، بدین نام خوانده شدهاند.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} «فردوسی» نوروز، آفتاب به نقطه اوّل حمل آمده بود و به زبان پهلوی شعاع را (شید) میگویند، این لفظ را بر (جَم) افزودند (جمشید) گفتند یعنی پادشاه روشن و در آن روز جشن عظیم برپا کردند و آن روز را نوروز نام نهادند.
جشن نوروز در میان ایرانیان به علتهای زیر نسبت داده شده است : 1- کیومرث نخستین پادشاه پیشدادی، هوشنگ دومین پادشاه پیشدادی، تهمورث پیشدادی همه در این روز متولّد شدند.
پیدایش جشن مهرگان واژه « مهر » که در زبان اوستایی « میثره » در پارسی باستان (میتره) در سانسکریت نیز (میتره) آمده است.
در زمان هخامنشیان آغاز سال نو از مهر ماه بوده است و به همین لحاظ جشنهای مفصلی در مهر ماه تحت عنوان جشن مهرگان برگزار میگردیده است.
فرخی سیستانی در مورد مهرگان چنین سروده است : {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} پیدایش جشن سده روز دهم بهمن ماه روز برگزاری جشن سده یا سدگ بوده است.