چکیده:
نقش و اهمیّت انواع جملات انشایی در انتقال مفاهیم عرفانی بسیار چشمگیر است و مولانا چون عرفای صاحبقلم برای تعلیم و بیان تجارب عرفانی و هیجانات عارفانهی خود، ابزارهای گوناگون زبانی، ازجمله جملات انشایی با مفاهیم مجازی در خدمت گرفته است. بدیهی است که «انشا» از عناصر بسیار مهم زبان عرفانی به شمار میرود و در این مقاله سعی شده باروش کتابخانه ای و تحلیلی، با بررسی شیوههای کاربرد «ندا» که از مقولههای مهم انشا است، به بسامد و تنوّع این جملات درمثنوی شریف پرداخته، با توجّه به بارمعنایی هریک، دیدگاه صاحبنظران را تحلیل و جمعبندی کنیم. معانی مجازی منادا در دفتر دوم مثنوی، از نظر بسامد به ترتیب شامل: تعظیم وتحسین، توبیخ و سرزنش، ارشاد و تربیت، دعا و نیایش، استغاثه و دادخواهی، تحذیر، تحسّر، اظهار بیزاری وتنفّر، دلجویی و استیناس، اظهار شگفتی و تذکّر میباشد، همچنین نگارنده قصد دارد انواع منادا که بهتنهایی بار معنایی مجازی دارد از عباراتی که همراه منادا میآید و دربردارندهی بار معنای ثانوی است از هم تفکیک نموده، دستهبندیهای جدیدی ارائه گردد.
خلاصه ماشینی:
معانی مجازی منادا در دفتر دوم مثنوی، از نظر بسامد به ترتیب شامل: تعظیم وتحسین، توبیخ و سرزنش، ارشاد و تربیت، دعا و نیایش، استغاثه و دادخواهی، تحذیر، تحسّر، اظهار بیزاری وتنفّر، دلجویی و استیناس، اظهار شگفتی و تذکّر میباشد، همچنین نگارنده قصد دانشجوی دکترای زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد- ایران (نویسندهی مسئول)، Mosadeghzm@yahoo.
در چه صورت منادا بهتنهایی میتوانددربردارندهی معنای ثانوی باشد؟ ضرورت انجام تحقیق بررسی کاربرد حرف ندا و منادا در دستور زبان فارسی و جایگاه آن در علم معانی در بخش جملات انشایی و کاربرد این اسم با معانی ثانویه در آثار منظوم مولانا جلالالدّین محمّد بلخی، مثنوی معنوی، ازنظر بسامد و تنوّع معنایی از اهداف این مقاله است.
روش تحقیق این پژوهش به روش کتابخانهای و تحلیلی انجامشده است، در آغاز جایگاه ندا در دستور زبان فارسی و علم معانی مطالعه و فیشبرداری شده، سپس، مطالعه معانی ثانوی جملات انشایی و کاربردهای متنّوع آن، جایگاه منادا در آثار منظوم مولانا جلالالدین محمّد بلخی بررسیشده است.
حرف ندا و منادا با توّجه به جایگاه آن در علم معانی، بخش جملات انشایی در آثار منظوم مولانا جلالالدّین محمّد بلخی، مثنوی معنوی و دیوان شمس از نظر بسامد و تنوّع، قابل تأمّل است و بهرهمندی این آثار شگرف از معانی مجازی جملات انشایی در شاخهی منادا را باید مورد نقد، قرار داد واختلاف دیدگاههای اهل فنّ در این موضوع را نیز، جهت هماهنگی بیشترو رسیدن به وحدت نظر، تحلیل نمود.