چکیده:
یکی از وجوه برجسته قرآن کریم، بلاغت آن است؛یعنی سخنی زیبا و رسا که سخن خدا نمونه بی مثال است. عرب از دیرباز با آزمونهای گوناگون ارزش اعجاز این نامه آسمانی را درک کردهاند و مسلمانان برای نشان دادن شگفتآفرینی آن کتابهای فراوانی نوشتهاند. این پژوهش که با روش کتابخانهای و از راه تبیین زیباییها و آرایههای بلاغی یعنی تشبیه، استعاره، حقیقت، مجاز و کنایه نشان میدهد که علم بیان و زیباییهای آن در این معجزه آسمانی رخ نموده است و به بالندگی رسیده است. و شناخت اسلوبهای علم بیان در قرآن میتواند به مفسران کمک شایانی در معنی و تفسیر آیات قرآنی و در انتقال پیام آنها کند.
خلاصه ماشینی:
در فرهنگ اسلامی، بیان یکی از علوم قرآنی معرفی شده است، زیرا مسلمانان برای اثبات اعجاز قرآن به تدوینِ علوم بلاغی پرداختند و بخشی از مباحث مهم علم بیان را در کتابهایی درباره اعجاز قرآن مطرح کردند، از جمله علی بن عیسی رمانی (متوفی ۳۸۶) که در بحث از بلاغت قرآن، به مبحث تشبیه پرداخته و تشبیه حسی را حقیقت و تشبیه عقلی را بلاغت نام گذارده است (علی بن عیسی رمّانی، النکت فی اعجاز القرآن، ج۱، ص۷۴ـ۷۹، در ثلاث رسائل فی اعجازالقرآن، چاپ محمد خلف الله و محمد زغلول سلام، مصر (بی تا)و درباره بلاغتِ استعاره و حُسن آن مطالبی بیان داشته است (علی بن عیسی رمّانی، النکت فی اعجاز القرآن، ج۱، ص۷۹ـ۸۷، در ثلاث رسائل فی اعجازالقرآن، چاپ محمد خلف الله و محمد زغلول سلام، مصر (بی تا)احمد بن محمد خطابی (متوفی ۳۸۸) نیز ضمن ردّ قول به «صَرفه» در بحث اعجاز قرآن، اعجاز قرآن کریم را منحصر در «بلاغت» دانسته ؛ (حمد بن محمد خطّابی، بیان اعجازالقرآن، ج۱، ص۲۰ـ۲۱، در ثلاث رسائل فی اعجازالقرآن، چاپ محمد خلف الله و محمد زغلول سلام، مصر (بی تا.
از جمله : شریف رضی(متوفی ۴۰۶) نخستین کسی است که درباره مجازها و استعارههای قرآن کریم، اثری مستقل به نام تلخیص البیان فی مجازات القرآن تألیف کرده و در آن با دیدی کاملاً ادیبانه، بحث استعاره و مجاز را با توجه به معنای بیانی آنها، به ترتیب سورهها، مطرح ساخته و در این باره به سرودههای شاعران نیز توجهی تامّ داشته است.