چکیده:
روایات عاشورایی از جمله بسترهای مهم کاربست قاعده «تسامح در ادله سنن» است. کثرت تسامح در نقلهای ضعیف مربوط به واقعه عاشورا در مقایسه با روایات حوزه فقه و اعتقاد، نشانگر سختگیری کمتر نویسندگان کتب مقتل در نقل وقایع کربلاست. این پژوهش با تتبع در روایات عاشورایی، به دنبال واکاوی آسیبها و رهآوردهایی است که تسری قاعده «تسامح در ادله سنن» در حوزه نقلهای عاشورایی بر جای گذارده است. در این پژهش برای کاربست این قاعده، راهکارهایی چون پرهیز از نفی بدون تحقیق و ارزیابی جوانب مختلف روایات مقاتل پیشنهاد شدهاست.
خلاصه ماشینی:
برخی از علما پذیرش «تسامح در ادله سنن» را مورد انتقاد قرار دادهاند (بحرانی، 1363: 4/198-202؛ خویی، بیتا: 1/320) و تعدادی نیز این قاعده را پذیرفتهاند (انصاری، 1404: 34)؛ لکن در گستره شمول آن یکسان نمیاندیشند و گروهی (شهید ثانی، 1408: 94) با شروطی، استناد به اخبار ضعیف را در نقل قصص، مواعظ، فضائل اعمال و مصائب اهلبیت:، جایز دانستهاند.
علاوهبر روایات «من بلغ» روایاتی دیگر مورد استناد قائلین قاعده مورد بحث است که به «نهی از رد کردن احادیث» اشاره دارند، مثل روایت منقول از امام باقر7و امام صادق7 که فرمودند: «لَا تُکَذِّبُوا بِحَدِیثٍ أَتَاکُمْ بِهِ مُرْجِئِیٌّ وَ لَا قَدَرِیٌّ وَ لَا خَارِجِیٌّ نَسَبَهُ إِلَیْنَا فَإِنَّکُمْ لَا تَدْرُونَ لَعَلَّهُ شَیْءٌ مِنَ الْحَقِّ فَتُکَذِّبُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَوْقَ عَرْشِه» (ابن بابویه، 1385: 2/395).
به عنوان نمونه وجود نقلهای عاشورایی شیخ مفید و سید بن طاووس به صورت مرسل روایت شدهاست و نوری (1388: 205-206) این ارسال را به جهت سرایت قاعده تسامح در ادله سنن در نقلهای عاشورایی میداند، به عنوان گنجینهای از روایات عاشورایی همواره مورد استناد محققان و پژوهشگران تاریخ عاشورا بودهاست و به جهت پرهیز از ذکر مطالب اغراقآمیز در کنار منابع و مقاتل دست اول قرار گرفتهاند؛ تا جاییکه قاضی طباطبائی (1383: 4) هیچ مقتلی را در حد اعتبار لهوف نمیداند.