چکیده:
توسعه و گستردگی شهرها از عوامل اصلی در تغییرات کاربری اراضی است که عدم توجه به آن سبب مشکلات زیستمحیطی، اقتصادی- اجتماعی شده است. از اینرو، تحقیق حاضر به بررسی تطبیقی توسعه شهری و تغییرات کاربری اراضی در دو کلانشهر تبریز و کرج در بازهی زمانی 2000 تا 2017 پرداخته است. پژوهش از نظر نوع کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی میباشد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از روش شیگرا و مدل هلدرن استفاده شده است. نتایج تحقیق نمایانگر رشد سریعتر کرج نسبت به تبریز میباشد؛ به طوری که تبریز 2/ 4 درصد و کرج 7 درصد توسعه پیدا کرده است و این توسعه در بازههای تعیین شده به ترتیب 5/ 1، 2 و 5/ 0 درصد در تبریز و 4، 2 و 1 درصد در کرج میباشد. در کرج مراتع با بیشترین تخریب (10 درصد)، و در تبریز کاربری مختلط باغی و زراعی با 5/ 4 درصد بیشترین تخریب را داشته است. نتایج مدل هلدرن نشان میدهد که رشد کرج صد درصد از رشد جمعیت پیروی کرده است و رشد بالای جمعیت اثر رشد بدقواره شهری را خنثی کرده است و در تبریز 55/ 0 درصد از رشد، ناشی از افزایش جمعیت و 45/ 0 درصد از رشد، ناشی از رشد بیقواره شهری میباشد.
The development and expansion of cities are one of the main factors in the land use change that have been neglected due to environmental, and socio-economic, environmental problems. The present research is aimed at a comparative study of urban development and land use change in two metropolises of Tabriz and Karaj during the period 2000 to 2017. The research is applied and descriptive-analytic. The object-oriented method and Heldern model were used to analyze data. Comparison of urban growth indicates the rapid growth of Karaj compared to Tabriz. Tabriz has grown 4.2% during this period, but Karaj has grown by 7% and this development has been 1.5%, 2%, and 0.5% respectively in Tabriz and 4%, 2%, and 1% in Karaj and the most degraded rangelands (10%) in Tabriz have had the most combined use of garden and agriculture with 4.5% of destruction. Holdern model shows that Karaj's growth has followed the growth of the population, and the high growth of the population has undermined the city's growth. Tabriz has an average of 0.55% growth due to population growth and 0.45% growth due to urban growth.
خلاصه ماشینی:
بررسي تطبيقي تغييرات کاربري اراضي با استفاده از روش شيگرا (مطالعه موردي: تبريز و کرج) تاريخ دريافت مقاله : ٩٨/١٠/١٩ تاريخ پذيرش نهايي مقاله : ١١/٢٨/ ٩٨ ابوالفضل قنبري (دانشيار گروه پژوهش هاي جغرافيايي، دانشکده برنامه ريزي و علوم محيطي، دانشگاه تبريز، تبريز، ايران) موسي واعظي(دانش آموخته کارشناسي ارشد، رشته برنامه ريزي آمايش سرزمين ، دانشکده برنامه ريزي و علوم محيطي، دانشگاه تبريز، تبريز، ايران) رحيمه رستمي(دانش آموخته کارشناسي ارشد، رشته سنجش از دور و سيستم اطلاعات جغرافيايي، دانشکده برنامه ريزي و علوم محيطي، دانشگاه تبريز، تبريز، ايران) مائده باکويي(دانش آموخته کارشناسيارشد، رشته سنجش از دور و سيستم اطلاعات جغرافيايي، دانشکده برنامه ريزي و علوم محيطي، دانشگاه تبريز، تبريز، ايران) چکيده توسعه و گستردگي شهرها از عوامل اصلي در تغييرات کاربري اراضي است که عدم توجه به آن سبب مشکلات زيست محيطي، اقتصادي- اجتماعي شده است .
مشکيني و تيموري (١٣٩٢)، در پژوهشي با عنوان سنجش گستردگي شهري و تأثير آن بر تغييرات کاربري اراضي شهر کرج در دوره ١٣٦٣-١٣٩١ با استفاده تصاوير ماهوارهاي طبقه بندي شده مساحت اراضي ساخته شده از ٤٩٠٤ هکتار در سال ١٣٦٣ به ١١٣٠٥ هکتار در سال ١٣٩١ رسيده است و بر اساس مدل تلفيقي زنجيرههاي مارکوف و سلول هاي خودکار مساحت اراضي ساخته شده تا سال ١٤٠١ به ١٢٩٥٤ هکتار خواهد رسيد.
بررسي گستردگي شهرهاي کرج و تبريز بر اساس مدل هلدرن با استفاده از اين روش ميتوان مشخص نمود که چه مقدار از رشد شهر ناشي از رشد جمعيت و چه مقدار ناشي از رشد بيقواره شهري بوده است (٢٠٠٣:١٠٢ ,.