چکیده:
مرابطون به عنوان یکی از مهم ترین دولت های اسلامی در قرن پنجم هجری/ یازدهم میلادی، پس از تثبیت قدرت و ایجاد مشروعیت ، مغرب و اندلس را تحت حاکمیت خود درآوردند. آن ها نخست جنبش خود را در صحرا ایجاد کرده و سپس با برنامه ریزی منظم و تحول تشکیلات نظامی، موفق شدند دولتی منسجم ایجاد کنند. برتری بر قبایل مختلف مغرب و تسلط بر آن ها از یک طرف و حضور در اندلس و جهاد در برابر مسیحیان از طرف دیگر، باعث شکل گیری قدرت سیاسی مرابطون گشت . براین اساس بررسی و تحلیل تحولات ، ساختارها و تشکیلات نظامی مرابطون در استقرار حاکمیت آن ها، اهمیت بسزایی دارد. ازاین رو پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی و با تاکید بر منابع این دوره تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که چه عواملی باعث شکل گیری قدرت نظامی مرابطون شد؟ و مرابطون چه تغییراتی در تشکیلات نظامی ایجاد کردند؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که مرابطون در ابتدا از ظرفیت های مغرب برای ایجاد قدرت نظامی سود جسته و حاکمیت خویش را تثبیت کردند، سپس ساختار ارتش را سامان داده و با طرح جهاد به اندلس راه یافتند. آن ها در این مرحله به توسعه ارتش ، نوآوری و برنامه ریزی جهت نبردهای مختلف مبادرت ورزیدند.
The Almoravids as one of the most important Islamic states in the fifth century AH (the eleventh AD), after consolidating power and establishing legitimacy, ruled Maghreb and Andalusia. They first formed the movement in the Sahara and then succeeded to establish a government by careful planning and changing the military organization. On the one hand, supremacy over the various Maghreb tribes and domination over them, and the presence in Andalusia and jihad against the Christians, on the other hand, led to the formation of the Almoravids political power. Therefore, the analysis of the role of the evolutions and organization of the Almoravids in the establishment of their rule has been considerably important. Accordingly, the present study with a descriptive-analytical approach and by emphasizing the sources about and of this period tried to investigate the causes of the formation of the military power of the Almoravids and the changes they made in the military organization. The findings indicate that the Almoravids initially exploited the Maghreb's capacity for hegemony of power and established their sovereignty. Then they reformed the structure of the army and advanced to Andalusia for jihad. At this stage, they developed and innovated the army, and planned for various battles.
خلاصه ماشینی:
مسئله اصلي آن است که چه عواملي باعث شکل گيري ساختار قدرتُ مراِبطون با توجه به شرايط قرن پنجم هجري در مغرب گشت و همچنين تشکيلات نظامي آن ها که قدرت سياسي را ساماندهي ميکرد، چگونه بود؟ با بررسي منابع چنين به نظر ميرسد ازآنجاکه دولتُ مراِبطون ، دولتي نظامي بود، در مرحله ابتدايي از ظرفيت هاي منطقه اي و قبايل براي پايه هاي قدرت سود جسته و حاکميت خويش را تثبيت کردند.
الف ) ساختار قدرت نظامي مرابطون ١- شکل گيري قدرت نظامي دولتُ مراِبطون ، از بدو تأسيس ، يک دولت نظامي و جهادي بود (عنان ، ١٣٦٩: ٣/ ٤٣٠؛ اشباخ ، ١٩٥٨: ٤١٧) و پس از تحکيم پايه هاي قدرت ، گسترش مرزها و ايجاد دولت ، تشکيلات اداري و ديواني در آن توسعه يافت ، با اين وجود شخصيت نظامي همچنان بر آن غلبه داشت (عبادي، ١٩٥٨: ١٠٤) ارتشُ مراِبطي بسته به ماهيت دولت و مراحل تأسيس آن دو مرحله اصلي و مشخص را پشت سر گذاشت : ١-١.
ُ مراِبطون پس از بسط قدرت و تشکيل امپراتوري متوجه شدند که نبرد را نميتوان تنها با سواره نظام و پياده نظام و يا به شکل قبيله اي پيش برد، بلکه پيروزي و استمرار قدرت ، مستلزم برنامه ريزي مدون و هماهنگي بخش هاي مختلف ساختار سازماني دولت و تشکيل يک نظام مرکزي قدرتمند است (ديري، ١٩٨٤: ٢١) آن ها برخلاف مسيحيان اندلس که به نبردهاي فردي در جنگ عادت کرده بودند (٢١٦ :١٩٣٤ ,ndezMene)، توانستند ارتش را با تشکيلات و سازمان هاي متعدد وارد نبرد کنند؛ بنابراين نيروهاي نظامي و ارتشُ مراِبطون ، گسترده شده و پس از فتوحات و پيروزي هاي بزرگ ، تبديل به ارتشي دائمي و خطرناک گشت .