چکیده:
در تاریخ ایران باستان، دولت هخامنشیان تجربۀ حاکمیت و حضور درازمدت در سرزمین های پیرامون دریای سیاه را داشت. هخامنشیان که یکی از نخستین امپراتوری های تاریخ بشر را تشکیل دادند، توانستند مرزهای گستردۀ خود را در شمال و جنوب و شرق و غرب به دریاها و یا رودهای بزرگ برسانند و از طریق مبادلات تجاری و مناسبات سیاسی بخش های وسیعی از آسیا را به یونانی ها بشناسانند. سیاست دریایی هخامنشیان دسترسی به تمام سواحل پیرامون دریای سیاه بود تا هم از تهاجمات اقوام شمالی جلوگیری کنند و هم با حاکمیت بر آسیای صغیر و بهره مندی از منابع اقتصادی آن، به رقابت با یونانیان بپردازند. این سیاست یا با عملیات نظامی، یا با انتقال افراد و خاندانهای هخامنشی به ایالات آسیای صغیر و یا با فعالیت های بازرگانی و اقتصادی، در سراسر دوران هخامنشیان ادامه یافت. در این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با مطالعۀ کتیبه های هخامنشی و منابع یونانی و همچنین پژوهش های مورخان معاصر، به بررسی چرایی و چگونگی حضور هخامنشیان در حوزۀ دریای سیاه پرداخته شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که هخامنشیان براساس یک برنامۀ مشخص و سپس به علت تحولات و رویدادهای پیدرپی، در اندیشۀ آن بودند که دریای سیاه را که دریایی پیرامونی برای آنها بود، به دریاچهای در داخل قلمرو امپراتوری خود تبدیل کنند و تا حدود زیادی نیز در این کار موفق شدند.
In the history of ancient Iran, the Achaemenes state had experience in governance and a long presence in the lands around the Black Sea. The Achaemenes, who formed one of the first empires in human history, extended their vast borders in the north, south, east, and west to form seas or great rivers and brought large parts of Asia to the Greeks through trade exchanges and political relations. The maritime policy of the Achaemenes was access to all the coasts of the Black Sea, which protected them from invasions by the northern tribes and at the same time challenged the Greeks through their domination of Asia Minor and the enjoyment of its economic sources. This policy continued throughout the Achaemenes era, whether through military campaigns or by sending Achaemenes troops or families to the states of Asia Minor, but also through trade and economic activities. In this descriptive and analytical study has been reviewed the reason and circumstance of presence of Achaemenes in the area of the Black Sea, by study of Achaemenes inscriptions and Hellenic works and also researches of contemporary historians. This study concludes that Achaemenes based on a precise plan and then due to successive developments and events, thought that the Black Sea, which was a side sea for them, transform to lake within the territory of their empire and they succeeded to a large extent in this work.
خلاصه ماشینی:
همین امر برای ساکنان سرزمین های پیرامون آن نیز زمینه هایی را ایجاد می کرد که با وجود استقرار نظم مورد نظر هخامنشیان در حوزة دریای سیاه ، راه جلب منافع خود را در پیش بگیرند؛ چنان که شورش های یونانیان ، خیزش کوروش کوچک و سرانجام شـکل گیـری دولـت آنتیگونه که پس از فتوحات اسکندر استقرار یافت ، از چنین بستری نشأت گرفته بود.
٥ یکی از مباحث مورد توجه پژوهشگران دربارة یافته های فلزی و آثار هنری هخامنشیان در آناتولی و شهرهای جنوبی دریای سیاه این است که آیا این آثار از ایران به آن مناطق وارد شده بود یـا در همان جا بـا الگـوی ایرانـی سـاخته شـده بـود؟ ایـن موضـوع در مقالـة « The International Achaemenid Style»٦ مورد بررسی قرار گرفته شده است .
٧. محمدکریم یوسف جمالی ، محمدتقی ایمان پور و علی اکبر شهابادی (تابستان ١٣٩٢)، «نقش و جایگاه ساتراپی ها در شاهنشاهی هخامنشی »، فصلنامه تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهراء، سال بیست و سوم ، دوره جدید، شـماره منابع دورة هخامنشی ، چگونگی ادارة ساتراپی های هخامنـشی را مـورد بررسـی قـرار داده و از جمله به مواردی مانند همراه بردن خـانوادة سـاتراپ و پیونـدهای زناشـویی بـا خـانواده هـای حکومتگر منطقه برای شیوة نفوذ هخامنشیان در مناطق تحت قلمرو خود، از جملـه در آسـیای صغیر اشاره کرده اند.