چکیده:
از بررسی متون و منابع تاریخی، بهخصوص آنچه در باب تاریخ فقه و فقها نگاشته شده، چنین به دست میآید که یاران و صحابه پیامبر (ص)، پس از ایشان نقش چشمگیری در شکلگیری فقه مذاهب اسلامی داشتهاند. در این میان، اهل سنت کوشیدهاند نقش عایشه همسر پیامبر (ص) را بیش از دیگران پُررنگ کنند و جایگاه خاصی برای وی قائل شوند، تا حدی که گفته شده ایشان، محل رجوع صحابه بوده و گاهی کلامش، بهویژه در «فقه النساء»، فصلالخطاب بوده است. حال چون منقولاتش به دو دسته کلی، یعنی راوی سخنان پیامبر (ص) و آرای فقهی، تقسیمپذیر است در این پژوهش، که به صورت کتابخانهای و با شیوه تحلیلی انجام شده، کوشیدهایم روایات و آرای فقهی هر دو را بررسی کنیم. از نتایج حاصلشده و نکات به دست آمده، میتوان به دو نمونه اشاره کرد. نخست آنکه، خود عایشه، که به اذعان و اقرار علمای اهل سنت به نوعی دارای مرجعیت علمی پس از پیامبر (ص) بوده، به اعلمیت حضرت علی (ع) اعتراف داشته و ثانیاً علیرغم ادعای فقهای اهل سنت بر جایگاه علمی و فقهی وی، به گونهای که گویا تخلف از کلامش امکانناپذیر است، گاه در جاهایی که دیدگاه فقهی عایشه با مبانی فقهی امامیه همسویی داشته، فقهای اهل سنت برخلافش عمل کرده و بر ادعایشان خط بطلان کشیدهاند.
یستفاد من الفحص فی النصوص والمصادر التاریخیه، لا سیما ما ذکر فی تاریخ الفقه وما کتبه الفقهاء ان اصحاب النبی (ص) لعبوا دورا کبیرا فی تکوین الفقه المذاهب الاسلامیه من بعده. فی غضون ذلک، حاول اهل السنه ابراز دور عايشه زوجه الرسول (ص) اکثر من الغیر واعطايها مکانه خاصه حتی قیل انها کانت المصدر لرجوع الصحابه، واحیانا کان کلامها ولا سیما فی «فقه النساء» فصل الخطاب. وحیث ان ما روی عنها یمکن تقسیمها الی فيتین کلیتین، ای المروی عن الرسول الله (ص) والاراء الفقهیه، فقد حاولنا فی هذا البحث علی اساس دراسه المکتبیه ومنهج التحلیلی الفحص عن کلیهما الاحادیث والاراء الفقهیه. یمکن ان یشار الی موردین من النقاط والنتايج التی تم الحصول علیها. اولا، حسب اذعان واقرار علماء اهل السنه لمکانه عايشه من المرجعیه العلمیه بعد النبی (ص)، اعترفت بنفسها باعلمیه السید علی (ع). وثانیا، علی الرغم من ادعاء فقهاء اهل السنه لمکانتها العلمیه والفقهیه وکان من المستحیل مخالفه رایها، فی بعض المسايل التی کان احیانا اراء الفقهیه عايشه تتفق مع مبادي الفقهیه الامامیه، فقد تخطی فقهاء اهل السنه ادعاءايهم ورفضوا ارايها.