چکیده:
این مقاله بر موضوع مناسبات طغاتیموریان و سربداران متمرکز شده و می کوشد برپایه داده های سکهشناختی تحلیلی دقیقتر از روابط این دو حکومت محلی به دست دهد. بنابر یافته ها، سربداران در مناسبات خود با طغاتیمور سیاستی مسالمتجویانه در پیش گرفتند و سکههای طغاتیمور در گستره قلمرو آنان، در شهرهایی مانند سمنان، دامغان، اسفراین و سبزوار ضرب میشد. علت اصلی این امر شرایط سیاسی جامعه آن روز بهخصوص تهدیداتی است که حاکمان آلکرت بر سربداران اعمال میکردند و در نتیجه سربداران بهمنظور توسعه قلمرو خود و حفظ امنیت در مرزها، با طغاتیمور سیاست تعامل درپیش گرفتند، اما پس از مرگ طغاتیمور سیاست تقابل و رویارویی و تلاش سربداران در زمینه استقلال و گسترش آموزههای شیعی تبلور بیشتری یافت.
The process of coinage system is considered as an important part of bureaucracy in local government of Tugha Timurs (737-812 A.H) who governed some regions of Khorasan after the death of Abu Saeed Ilkhanid in 736 A.H. This monetary system was based on metal coin which provides some comprehensive information about territory governed by governors, regional slogans, competitions and their relations. Using a historical method based on an analytic - descriptive approach and historical sources especially the available coins, the present study tries to answer the following question: how were the relationships between Tugha Timurs and Sarbidarans and what were the factors which influenced those relationships? The findings based on coins about the kind of relations between Tugha Timurs and Sarbedarans indicate that given the establishment of Sarbedaran`s government and their political life, the Mongol identity of Tugha Timur had not been noticed by Sarbidaran`s governors and then in the time of battle between Tugha Timur and sarbidaran it was recognized and a coin with his name was minted. The main reason of this case was political circumstances of society in those days especially the threats of Kurt dynasty. So, as a result Sarbidarans used the policy of interaction with Tugha Timur in order to develop their territory and maintain security in borders, but after the death of Tugha Timur, Sarbidarans tried to gain independence and develop Shiite doctrines.
خلاصه ماشینی:
در حقیقت با طبقه بندی و مستندنگاری اطلاعات سکه های موجود (حدود ٥٥ نمونه ) در مجموعه آثار جمال ترابی طباطبائی، فریدون آورزمانی، بهرام علاءالدینی، حسن پاکزادیان ، جان ماسون اسمیت و بابهره گیری از اطلاعات موزه های کومش و ملک ، مسئله پژوهش حاضر، مورد مطالعه و واکاوی قرار گرفته است .
بنابراین ، پژوهش پیش رو میکوشد، نخست با تکیه بر مطالعات نظری، داده های لازم را از آثار تاریخ نگارانه و منابع تاریخی و موزه ها استخراج نموده ، نظام ضرب سکه طغاتیموریان را با استفاده از نمودار و جدول ، تجزیه و تحلیل کند و در گام بعدی، سیر مناسبات طغاتیمور و سربداران در محدوده خراسان و قومس را براساس منابع سکه ای در دو مقطع زمانی مورد مطالعه قرار دهد.
این روند تا پایان حکومت طغاتیمور تداوم یافت ، اما سربداران نیز از سال ٧٤٥ه به نام خود سکه ضرب کردند.
٥٧ در این زمان حکومت سنی آل کرت نیز با شعارهای سنی سکه ضرب میکردند٥٨ و از نظر فکری سعی داشتند با اندیشه ها و آموزه های شیعی سربداران که تبلیغ آن توسط شیخ حسن جوری آغاز شده بود مقابله کنند.
رقابت میان سربداران و آل کرت موجب گردید امیرولی از فرصت استفاده کند و برمناطق استرآباد، جرجان ، دامغان و بسطام سلطه یابد و تا سال ٧٧٥ه در شهرهای ذکرشده (به جزء ٩٨ بسطام ) و نیز در سمنان و تهران ، سکه های خود را با تراز سنی ضرب نماید.