چکیده:
جستار حاضر بهمنظور بررسی روابط ایدئولوژی و قدرت، گفتمان طبقاتی (کاست) در داستان انوشیروان و کفشگر را بر مبنای آرای میشل فوکو در چارچوب نظریۀ تاریخگرایی نوین مورد مطالعه قرار داده است. این مقاله با هدف بررسی نظام طبقاتی در داستان مذکور، میکوشد به لایههای پنهان متن دست یابد و نقش ایدئولوژی مزدیسنا را در عادیسازیِ این نظام در عصر انوشیروان مورد واکاوی قرار دهد. برای دستیابی به این هدف، تحقیق پیشِ رو حول محور دو پرسش اصلی سازمان یافته است: 1. آیا گفتمان کاست در عصر انوشیروان، تابعی از اوضاع سیاسی- اجتماعیِ پیرامون آن بوده است؟ 2. دیدگاههای ایدئولوژیکی انوشیروان دربارۀ قدرت چگونه در متن داستان آشکار شده است؟ این مطالعه به روش کتابخانهای، با رویکرد توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر پژوهش کیفی انجام شده است. یافتههای پژوهش بیانگر آن است که گفتمان کاست با پشتوانۀ مذهب، بهمثابۀ یک نهاد ایدئولوژیک، کنشگرانی چون انوشیروان را بر جامعه مسلّط ساخته و فرودستان را بهوسیلۀ ایجاد آگاهی کاذب در آنها، به پذیرش وضع موجود متقاعد کرده است. بدین ترتیب طی یک فرایند ایدئولوژیک، گفتمان کاست با تولید و بازتولید ایدئولوژی غالب، به ابزار صاحبان قدرت برای سرکوب «سوژه»هایی چون کفشگر مبدّل میشود.
In order to investigate the relationship between ideology and power, the present paper has studied the social discourse of caste in the story of "Anushirvan and the Shoemaker," drawing upon Michel Foucault’s views within the theoretical framework of new historicism. By analyzing the concept of the caste system in this story, the study aims to explore the hidden layers of the text, namely the relationship between ideology and power in Anushirvan’s time. It is also aimed to examine the role of Zoroastrian ideology in promoting and institutionalizing the caste system. To achieve this goal, the present study is organized around two main questions: 1. Is the content of discourse on caste in Anoushirvan’s era a function of the socio-political situation around it? 2. How is Anoushirvan's ideological views on power revealed in the text of Ferdowsi's story? This is an archival study, conducted with a descriptive-analytical approach. The findings of this study shows that the discourse on caste, with the aid of religion as an ideological institution, helps superiors like Anushirvan rule the society and persuades inferiors to accept the status quo. In this way, caste becomes a tool for those in power to generate ideology and suppress their "subjects.
خلاصه ماشینی:
تحليل انتقادي گفتمان ايدئولوژيک طبقاتي در شاهنامه بر مبناي آراي ميشل فوکو (مورد مطالعه : داستان انوشيروان و کفشگر) رضا قنبري عبدالملکي / آيلين فيروزيان پوراصفهاني چکيده جستار حاضر به منظور بررسي روابط ايدئولوژي و قدرت ، گفتمان طبقاتي (کاست ) در داستان انوشيروان و کفشگر را بر مبناي آراي ميشل فوکو در چارچوب نظريۀ تاريخ گرايي نوين مورد مطالعه قرار داده است .
ديدگاه هاي ايدئولوژيکي انوشيروان دربارٔە قدرت چگونه در متن داستان فردوسي آشکار شده است ؟ در پيوند با پرسش هاي فوق ، اين فرضيه مطرح ميشود که نظام کاست با مبدل شدن به گفتمان ايدئولوژيک غالب ، زمينۀ بهره کشي از طبقۀ توده را فراهم ميآورد و انوشيروان با تکيه بر اين گفتمان ، سرشت واقعي روابط اجتماعي را کتمان ميکند و به توجيه و ماندگاري سلطۀ يک طبقه بر طبقات ديگر ياري ميرساند.
در ارتباط با چارچوب نظري مقالۀ حاضر، يعني رويکرد تاريخ گرايي نوين ، چند پژوهش در سال هاي اخير به رشتۀ تحرير درآمده اند که از ميان آن ها ميتوان به اين موارد اشاره کرد: اسدي امجد و ذوالفقاري (١٣٨٨) در تحقيق خود به تحليل و بررسي نمايشنامۀ گلنگري گلن راس ١، اثر ديويد ممت ٢ پرداخته اند که اسلوب نظري به کار گرفته شده 1.
محمودي تازه کند (١٣٩١) گفتمان ، قدرت و زبان را در داستان هاي الدوز و کلاغ ها و الدوز و عروسک سخنگو، اثر صمد بهرنگي، از ديدگاه تاريخ گرايي نوين مورد بررسي قرار داده است .