چکیده:
هویت تاریخی و فرهنگی شیعیان افغانستان و ساکنان اصلی غوروغرجستان در سده اخیر، به تبع تحولات سیاسی، دستخوش دستاندازیهای ناشیانه وغیرعلمی شده و گمانههای زیادی تحت عنوان «نظریه» به خورد علاقهمندان این گرایشها داده است. یکی از این گمانهها، وجود نسبت تباری بین بومیان غوروغرجستان و انوشتکین غرجه است. ظاهرا ریشه این گمانه به مرحوم غبار برمیگردد و دیگران نیز حرف او را تکرار کردهاند. این تکرار، به دلیل ترک بودن انوشتکین، باعث توهم دیگر یعنی همسانپنداری کل بومیان غوروغرجستان با ترکتباران شده است. این سیاهه در صدد است این نکته را با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی و با تکیه برمنابع اصلی مورد بررسی قراردهد. یافتهها حاکی است، زندگی انوشتکین پنج مرحله را طی کرده است و در مجموع، با توجه به اینکه انوشتکین پرورش یافته غرجستان است، صرفا پیوند فرهنگی با بومیان دارد نه بیشتر. البته قابل تذکر میداند که اثبات این پیوند و رد آن، هیچگونه بار ارزشی را در پی ندارد بلکه صرفا بحث تاریخی – اجتماعی با روش علمی است.
خلاصه ماشینی:
بررسی نسبت انوشتکین غرجه با مردمان غور و غرجستان عبدالحکیم محمدی (کاظمی )* محمدعلی نجیبی ** چکید ١ هویت تاریخی و فرهنگی شیعیان افغانستان و ساکنان اصلی غوروغرجستان در سده اخیر، به تبع تحولات سیاسی ، دستخوش دست اندازی های ناشیانه وغیرعلمی شده و گمانه های زیادی تحت عنوان «نظریه » به خورد علاقه مندان این گرایش ها داده است .
در مورد انوشتکین احتمال زیاد دارد که نام نهاده شده توسط والدین او و در محیط پدری او بوده است نه در غرجستان در نتیجه ، مرحله اول زندگی او یعنی دوران طفولیتش روشن نیست و تنها میراث این دوران، نام ترکی است که تا پایان عمر او باقی مانده و اگر ورود او به غرجستان در کودکی دانسته شود، دستکم جوانی و تا عصر کمالش را در غرجستان گذرانده است .
تاریخ درگذشت انوشتکین نیز واضح نیست ؛ گزارشهای منابع نشان می دهد، ابتدای خوارزمشاهی قطب الدین محمد بن انوشتکین ، در ایام حیات پدرش است (جوینی ، پیشین ، ۲-۳)، ازاین رو، وی تا ۴۹۰هجری / ۱۰۹۷م .
ازاین روست که غالب منابع ، او را برده ی امیر بلکابک از امرای سلجوقی گفته اند که از مردی از اهالی غرجستان خریداری کرده بود (اصفهانی ، ۱۴۲۵:۱۳۸؛ جوینی ، ۱۳۸۵: ۲، ۱؛ نویری ،۱۴۲۳هـ: ۲۷، ۱۹۷؛ فسایی ، ۱۳۸۲ش : ۲۳۶؛ خواندمیر، ۱۳۸۰: ۲/ ۶۲۹) و این نقش و طبعا جایگاه اجتماعی او توسط محققان امروزی بیشتر بازتاب یافته است (بارتولد، ۱۳۶۶: ۲/ ۶۸۰؛ قفس اوغلی ،۱۳۴۷: ۴۸) به عبارت دیگر، وضوح این دوره زندگی او نسبت به دوره قبلی زندگی اش بیشتر است .