چکیده:
یکی از نهادهایی که در روایات و متون فقه تشریع و نصوصاتی از آن دیده می شود نهاد مکس می باشد.همینطور عبارت مذکور به مناسبت های متعددی در ادله ی فوق آورده و به آن پرداخته شده است.نقود غشّ، زکات و صدقات ،تجارت و معاملات،امورات ارث و موتی در فقه از بخش هایی است که از مکس و مکوس عباراتی مطرح شده است.مصادیقی از آن در متون شرع مورد کراهت و منع و افرادی نیز جایز و مشروع انگاشته شده است.در این مقاله سعی شده با روش توصیف و اسنادی ضمن تتبّع در معانی مکس و تحدید آن در صدد بیان نهادی بوده که در معاملات و اسواق بصورت عقد و الزام واقع شده و مورد کاربرد قرار می گیرد.و حتی بر سایر عقود و معاملات حکومت و سیادت دارد.همچنین با بیان موارد تجویز و شرعیت آن،بعنوان یکی از مصادیق عقود معیّن و یا نهادی مورد ابتلاء نزد قانونگذار ایران ملحوظ گشته و در تقنین قوانین موضوعه مورد اهتمام واقع شود.
One of the states that saw legitmace and expreses about that in the traditions and religion texts is maks. So that coming and performs in mentions reasons at the difrents aspects . composed coins , taxes and charities , sales and deals, succession and deaths issues have a chapters extended of the maks and mucus at thats . exams at that’s in religion reason included the avoid and forbid and at the numbers written legals and allow. At this magin try by the distinguishing and investigate in the maks means explain about the state acted in the bayes and marches at the contrate and obligate and working at that. And gether have a authorit and masteric on the other contrates and bayes . so by the clear that’s allows and legality as a pointed contrate or workally states difining that at the iran legislator and describs in the passing laws .
خلاصه ماشینی:
زبیدی، ١٤١٤،ج ٨ ،ص ٤٧٧)واژه ی مذکور در متون قدیم و معاصر عمدتاً در مورد مناصب و عناوینی استعمال می شدکه نزد سلاطین و حکومت ها بوده و بر جامعه اعمال می شده است .
(علی ١٤٢٢،ج ١٤ ،ص ١٦١) نهاد مکس در تاریخ نیز از سوی ولات و حکام مورد کاربرد و وضع قرار می گرفته است .
نیز دراین مقاله سعی شده است که تا حدی به مکس و نهادهای نزدیک و مشابه به آن مثل مماکسه ، مکاس ومکوس پرداخته و مشروعّیت و ادله ی آن در متون فقه و شریعت مورد بررسی قرار داده شود.
) از دیگر معانی منصوص مکس در منابع می باشد؛ لغت مذکور در بعضی متون معادل با بخس نیز بیان شده است .
(همو)با این حال بعضی از مولفین فقه و فقراتی از روایات ، مکس و مماکسه را در نطاق خود تشریع و - نهادهای مذکور به معنای اموال و مبالغی است که حکومت و عمال آن از مردم جمع کرده و نزد خود برای مصارفی نگه می دارند.
مکس در روایات نیز تشریع شده و عمل به آن در این قسمت از منبع شریعت مورد جواز و استحباب قرار گرفته است (عاملی حر، ١٤٠٩،ج ١٧ ،ص ٤٥٤ .
) روایت علی بن الحسین که ظهور دارد بر اینکه خرید شتر در حج از سوی امام معصوم بصورت مکس و تمکاس بوده و دلالت بر جواز و تشریع عمل مذکور می کند.
- همچنین روایت احمد بن محمد نیز مشابه همین روایت بوده و خرید گوسفند بصورت مکس و مکاس را از سوی امام معصوم - تصریح می نماید.