چکیده:
پژوهش حاضر تلاشی در جهت بررسی روابط معنایی در واژگان یزدی به شمار میآید. با در نظرگرفتن اهمیت مسئله روابط معنایی در نظاممعنایی زبان (میانواژگان) و کمبود مطالعات صورت گرفته بر روی واژگان یزدی، روابط معنایی در واژگان این گونه بررسی میشود. برای گردآوری دادههای این پژوهش(3908واژه) از واژهنامه یزدی (افشار، 1382)، واژهها و گویشهای یزدی (حاتمیزاده، 1383) و ده کتاب و فرهنگ مرتبط با شهر یزد بهره گرفته شده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام میشود و یافتههای آن نشانگر این است که هممعنایی با 4/19 درصد و همآوایی با 42/0 درصد به ترتیب پربسامدترین و کم بسامدترین روابط معنایی موجود در گونه یزدی به شمار میآیند.
The present research is an attempt to study the semantic relations in Yazdi lexicon. Considering the importance of semantic system of language (between the words) and insufficiency of the studies on Yazdi lexicon, the author has tried to study the semantic relations in Yazdi lexicon. To gather the data (3908), the words in Yazdi dictionary (Afshar, 1382), Yazdi words and dialects (Hatamizadeh, 1383), ten books and dictionaries related to Yazd are taken into consideration. The research method is descriptive analytic. The findings of the research reveal that among Yazdi lexicon relations, synonym has the highest frequency 19.4 % and homophony has frequency 0.42 %.
خلاصه ماشینی:
به طور کلي حدود ٢٢١ رابطه شمول معنايي در ميان واژگان اين گونه برقرار است .
حدود ١٢٣ رابطه تقابل معنايي در ميان واژگان اين گونه برقرار بود که بيشتر صفت و در برخي موارد فعل محسوب ميشوند.
براي نمونه مي توان به مورد زير در گونه يزدي اشاره کرد: ١٧) پس پريرو / pæs pereyru/: پس پريروز پريرو /pereyru / : پريروز صبا / ̂sæba/ : فردا پس صبا / ̂pæssæba /: پس فردا پس سر صبا / ̂pæs sɛr-e-sæba / : فرداي پس فردا حدود ٣١ رابطه تباين معنايي در ميان واژگان اين گونه برقرار است .
از ميان ٣٨٠٩ واژه در گونه يزدي١١٤ مورد رابطه باهم آيي بين واژگان وجود دارد که بر اساس نمودار ٣- حدود ٨/٠٧ درصد از روابط را به خود اختصاص ميدهد.
نتايج حاصل از بررسي- ها نشانگر اين است که هم معنايي، روابط سلسله مراتبي (شمول معنايي و جزءواژگي)، چندمعنايي، هم - نويسه ، تقابل معنايي و باهم آيي در گونه يزدي بيشترين درصد انواع روابط معنايي را در ميان دادههاي پژوهش حاضر به خود اختصاص ميدهند.
ب) شمول معنايي نيز در اين گونه با ٦٥ /٥١ درصد دومين رتبه را به خود اختصاص داده است که در واقع به رابطه بين عناصر واژگاني عام و خاص اشاره دارد.
پ) جزءواژگي نيز با ١٣/٠٣ درصد يکي از پربسامدترين روابط معنايي موجود درگونه يزدي است که در بيشتر موارد جزءواژه و کل واژه به صورت يک سويه يا دو سويه در رابطه الزامي با يکديگر قرار دارند.