چکیده:
دوره حکومت قاجار و پهلوی فصل جدیدی در عرصه تعلیم و تربیت است دورهای که متولیان فرهنگ و ادب با توجه به نیازها و ضرورتها، چارچوب رسمی تربیتمعلم و تالیف محتوا را ترسیم کردند. در این دوران، دو بار سیستم نظام آموزشی تغییر میکند و به دنبال آن، محتوای آموزشی مراکز تربیتمعلم نیز عوض میشود و انواع مختلف دانشسرا در ایران شکل میگیرد. دانشسراهای مقدماتی قدیمیترین و فراگیرترین نوع آن است که نقش بسزایی در تحول فرهنگی و تربیتمعلمان مدارس ابتدایی کشور داشته است. مطابق مصوبات مجلس شورای ملی، یکی از نخستین مراکز دانشسرای مقدماتی کشور در شهرستان بیرجند تاسیس میشود که در تمام طول حکومت پهلوی بهعنوان پایدارترین مدل تربیتمعلم فعالیت داشته است. هدف این پژوهش بررسی فعالیت دانشسراهای مقدماتی پسرانه و دخترانه و تبیین فرایند عملکردی آنها در استان خراسان جنوبی است که به شیوه توصیفی- تحلیلی با بهرهگیری از منابع کتابخانهای، اسنادی و مصاحبه به این موضوع میپردازد. نتایج حاصله مبین آن است که دانشسراهای مقدماتی بیرجند بهمنظور تامین و تربیتمعلم دبستانهای جدید بر پایه قوانین و مقررات مجلس شکلگرفته و سابقه فعالیت مدرسه شوکتیه نقش بسزایی در تسهیل فعالیت آن داشته است همچنین انتخاب مدیران آن نیز طبق شرایط مصرح در قانون معارف و با توجه به تجربه و صلاحیتهای فردی صورت گرفته و از حمایت دائمی حاکمیت سیاسی محلی برخوردار بوده است.
AbstractThe period of Qajar and Pahlavi rule is a new chapter in the field of education and training, a period when the custodians of culture and literature drew the official framework of training teacher and authoring content according to the needs and necessities. During this period, the educational system changed twice, and following that, the educational content of teacher training centers also changed and different types of knowledge centers were formed in Iran. Daneshsaraye Moghadamati are the oldest and most comprehensive type, which has played a significant role in the cultural transformation and training primary school teachers in the country. According to the approvals of the National Assembly, one of the country's first Daneshsaraye Moghadamati centers will be established in Birjand city, which has been operating as the most stable teacher training model throughout the Pahlavi regime. The purpose of this research is to examine the activities of boys' and girls' Daneshsaraye Moghadamati and explain their functional process in South Khorasan province, which deals with this issue in a descriptive-analytical way by using library, documentary and interview sources. The results show that Birjand Daneshsaraye Moghadamati were formed in order to supply and train new primary school teachers based on the laws and regulations of the parliament and the activity history of Shauktieh school played a significant role in facilitating its activities. In addition, the selection of its directors was made according to the conditions stipulated in the Education Law and according to individual experience and qualifications, and it had the permanent support of the local political government.Keywords: History of education, Birjand, Daneshsaraye Moghadamati
خلاصه ماشینی:
علاوه بر اين با يادکردي از کوشندگان عرصه تعليم وتربيت استان ، ميتوان به نحوه تأثيرگذاري آن ها در فرهنگ ملي و محلي پي برد؛ لذا اين مقاله درصدد پاسخگويي به پرسش هاي اساسي ذيل است : - چه عوامل و زمينه هايي سبب شکل گيري دانشسرهاي مقدماتي بيرجند شد؟ - نحوه اداره و مديريت اين نهاد آموزشي چگونه بوده است ؟ پيشينه پژوهش در کتاب سير تحول و گسترش تربيت معلم در ايران ، وجوه مختلف تربيت معلم (دانشسراي) دوره ابتدايي و راهنمايي بررسي شده است (خوي نژاد، ١٣٥٥).
روش شناسي پژوهش اين پژوهش ، ضمن بهره گيري از منابع کتابخانه اي، با تکيه بر روش اسنادي و استفاده از اسناد نمايه شده در مرکز پژوهش هاي مجلس شوراي اسلامي، سازمان اسناد و کتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران ، بايگاني اسناد راکد آموزش وپرورش شهرستان بيرجند، ماهنامه تعليم وتربيت و مصاحبه با متوليان و دانش آموختگان وقت دانشسرا در راستاي اهداف پژوهش ، تدوين شده است .
در اين زمان دفتر تربيت معلم ، اداره فرهنگ بيرجند را به تهيه مکان مناسب براي اقامت شبانه روزي دانش آموزان دانشسرا وادار کرد؛ امري که در سال ١٣٥١ ش تنها با واگذاري زمين از سوي امير اسدالله علم ميسر شد؛ زيرا اداره فرهنگ بيرجند فقط از عهده پرداخت هزينه ساختماني برميآمد (اداره آموزش وپرورش شهرستان بيرجند، بايگاني اسناد راکد، پوشه دانشسراي مقدماتي).