چکیده:
بی تردید کارکرد استصحاب در رفع تحیّر جای بحث ندارد اما در حدود و ثغور
جریان آن اختلاف وجود دارد. یکی از آنها رفع شبهه مصداقیه عام با استصحاب
عدم ازلی است. به این صورت که عام بالوجدان بر آن فرد مشکوک صادق است و
شک در تخصیص آن فرد داریم. با استصحاب عدم ازلی میگوییم که آن فرد ذیل
خاص نیست، پس ذیل عام است. از آنجایی که نتیجه این استصحاب تاثیر بسزایی
در استنباط دارد، واکاوی حجیت آن بسیار مهم و پرسش اصلی ما را تشکیل میدهد.
هدف از نوشتن این مقاله که به صورت تحلیلی-اجتهادی نگارش شده، بررسی
حجیت استصحاب عدم ازلی برای اثبات حکم عام در فرد مشکوک است. بر پایه
یافته های این مقاله، استصحاب عدم ازلی هرچند اشکالاتی همانند: عدم تعنون عام
بعد از خاص منفصل و غلط بودن سالبه به انتفاء موضوع و مثبت بودن را ندارد ولی
اشکال عرفی نبودن مانع اصلی از اجراء این استصحاب است. در نتیجه استصحاب
عدم ازلی نه نفی موضوع حکم خاص میکند و نه اثبات موضوع حکم عام میکند .
خلاصه ماشینی:
هدف از نوشتن اين مقاله که به صورت تحليلي-اجتهادي نگارش شده ، بررسي حجيت استصحاب عدم ازلي براي اثبات حکم عام در فرد مشکوک است .
بر پايه يافته هاي اين مقاله ، استصحاب عدم ازلي هرچند اشکالاتي همانند: عدم تعنون عام بعد از خاص منفصل و غلط بودن سالبه به انتفاء موضوع و مثبت بودن را ندارد ولي اشکال عرفي نبودن مانع اصلي از اجراء اين استصحاب است .
اگر در وجوب اکرام زيد عالم شک کنيم ، برخي از فقهاء با استصحاب عدم ازلي، موضوع وجوب اکرام را ثابت کرده اند، به اين صورت که عالم بودن زيد، بالوجدان است .
ناگفته نماند معيار استصحاب عدم ازلي اين است که حالت سابقه متيقنه سالبه به انتفاء موضوع باشد که شناخت آن با عرف است ، هرچند گذشته دور نباشد، مثلا خون جاري در رگ زن ، حيض نيست .
محقق عراقي طبق اين مسلک ، استصحاب عدم ازلي را براي اثبات موضوع عام ثابت نميداند، چرا که موضوع عام بعد از تخصيص بر عموميت خود باقي است بدون آنکه خاص به عام سرايت کند.
بنابراين برداشت عرف از تخصيص همان سالبه محصله است که وجود موضوع و عدم آن تاثيري در صحت آن قضيه ندارد.
ماحصل فرمايش محقق نائيني اين است که عناوين مقارن قابليت اثبات اجزاء با اصل و وجدان را دارد اما صفت براي ماهيت ، به جهت عدم موضوع در سابق اصلا گذشته اي ندارد تا آن را استصحاب کنيم .
نفي موضوع خاص نياز به بحث اتصاف ندارد، در حالي که ميبينيم در اين موارد نيز محقق نائيني استصحاب جاري نکرده است .