چکیده:
اهمیت دعا در دین اسلام صرفا به جنبه عبادی آن ختم نمیشود. دعا وسیلهای برای پرورش روح، تقویت باورهای دینی و تربیت اخلاقی انسان است. امام سجاد7 به دلیل شرایط خاص امامتشان از این ابزار به خوبی استفاده کردند. یکی از دعاهای مشهور امام سجاد7، دعای شریف مکارم الاخلاق است که سرشار از آموزههای اصیل دینی است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی درصدد است تا با دقت در مفاهیم بلند دعای مکارم الاخلاق، عوامل زمینهساز واقعه عاشورا را استخراج کند. یافتههای پژوهش نشان میدهد این عوامل در سه حوزه اقتصادی، فرهنگی و سیاسی ـ اجتماعی بوده و هریک از این حوزهها زیر مجموعههایی را دربرمیگیرد که اگر امت اسلامی آنها را رعایت میکرد، حادثه تلخ عاشورا رخ نمیداد.
Islamic prayers have various levels. Apart from their ritual functions, they also play significant roles as educational and spiritual steps. The fourth Infallible Imam al-Sajjad made the most of prayers as educational mediums for transmitting Islamic teachings. His prayer on noble moral traits is replete with noble and high Islamic values and teachings. The present work seeks to infer certain principles for this prayer such that considering them will prevent any second Ashura-like episode from taking place. These principles are concerned with economic, cultural, and socio-political aspects highlighted in the prayer in focus. Had such principles been observed, Ashura would not have taken place.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش قصد دارد آموزههای دینی دعای مکارم الاخلاق را با توجه به مسائلی که زمینهساز واقعه عاشورا بودند، در سه حوزه اقتصادی، فرهنگی و سیاسی ـ اجتماعی بررسی کند.
طلب غنای نفس یکی از عواملی که منجر شد تا مردم به صف مبارزه با امام حسین7 کشانده شوند خصلت ناپسندی مثل چشم داشتن به مال و حتی قدرت دیگران بود.
فردی مثل شبثبنربعی که جزو اشراف کوفه بود و در ابتدای حرکت امام حسین( به ایشان نامه نوشت تا به کوفه بیایند (بلاذری، 1417: 3/158) ولی به دلیل اینکه فردی فرصت طلب و به دنبال منافع شخصی خود بود، با آمدن ابنزیاد به کوفه دست از یاری مسلم کشید و به سپاه عمر سعد پیوست.
امام سجاد7 در بخش دیگری از نامه خود به ابن زهری دلیل اقبال مردم به امثال او را چنین بیان میکنند: «ریشه آن اقبال مردم به تو و به آنچه که تو از آن بهرهمندی، این است که اولا عالمان صالح و وارسته از جامعه رخت برستهاند و ثانیا هم تو و هم آنان مبتلی به جهالت واقعی گردیدهاید» (زمینههای قیام امام حسین(، 1383: 1/530).
از امام علی7 نیز نقل شدهاست: «همواره با سواد اعظم باشید که دست خدا با جماعت است و از پراکندگی بپرهیزید که انسان تنها، بهره شیطان است، همانگونه که گوسفند تکرو بهره گرگ است» (نهج البلاغه، خطبه127) از آنجایی که تودههای مؤمن همیشه در مسیر حق هستند وقتی گروهی دچار اشتباه شوند، گروه مؤمن آنها را آگاه میکند و از گمراهی بازمیدارد؛ ولی، افرادی که از جامعه اسلامی جدا میشوند گرفتار خطا و انحراف میشوند، شیطان هم وسوسههای خود را در آنها تشدید میکند.