چکیده:
بثالشکوی در میان ادبیات تمامی مللء مشترک است و تاریخی بس طولانی دارد و عنوانی
برای اشعاری است با مضمون و محتوای شکوه و شکایت از درد و رنجهایی که شاعر
متحمل شده و چون شاعر در آن از عواطف خود سخن میگوید. از نظر ماهیت جزو ادب
غنایی است. شکوائیهها از نظر موضوع و محتوا متنوعاند؛ عوامل اجتماعی و سیاسی حاکم
بر محیط زندگی شاعرء بر تنوع مضامین و مفاهیم موجود در گلایهها تاثیرگذارند.
آشفتگیهای سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه. بالا بودن بسامد شکوائیه را موجب
میشود. در آثار عبید زاکانی بهویژه رسالة «اخلاقالاشراف» و «رسالة دلگشا»» به عنوان
یک منتقد اجتماعی آگاه و بیدار» گلایهها و شکایات از اوضاع نابسامان آن روزگار با
بسامدی بالا دیده میشود. تنوع و تعدد این شکوائیهها به حدی است که خواننده را برای
کشف دلایل آن برمیانگیزد. در این نوشته سعی برآن است تا با بازخوانی این آثار و بهره-
گیری از شیوة استقرائی» شکوائیات او بررسیء دستهبندی و تحلیل شود. حاصل این
پژوهش نشان میدهد که عبید با سرودن انواع گلایههای شخصی, عرفانی» فلسفی,
اجتماعی و سیاسی» و در عین حال درآمیختن شکوه و شکایت با زبان طنزء یکی ازکم-
نظیرترین و برجستهترین شعرای ادب فارسی است و آثار او پس از گذشت سالیان
درازهمچنان درخور توجه و بررسی است و میتواند آگاهیبخش مردم جامعه در زمانهای
مختلف باشد.از مهمترین دلایل بثالشکوی در>رسالة دلگشا»و»اخلاق الاشراف»میتوان به
مفاسد اخلاقیء اوضاع نامناسب اقتصادی و قرض» انتقاد از غم و اندوه روزگار و حتی نظام
آفرینش اشاره کرد.
Broadcast the complaint (bath al-Shakva) is a universal literary type and
is common among the literature of all nations and has a long history.
Bath al-Shakva is a title for poems with the theme and content of glory
and complaint about the pains and sufferings suffered by the poet, and
since the poet talks about his emotions in it, it is part of lyrical literature
in terms of its nature. Complaints are diverse in terms of subject and
content; the social and political factors governing the poet's life
environment influence the variety of themes and concepts in the
complaints. The political and social disturbances ruling the society cause
the high frequency of complaints. In the works of Obeid Zakani,
especially the treatise Ethics of Ashraf ((Akhlaq al-Ashraf)) and Tresale
Delgosha ((Resaleye Delgosha)), as a conscious and alert social critic,
complaints and complaints about the chaotic situation of that time can be
seen with high frequency. The diversity and multiplicity of these
complaints is such that it motivates the reader to discover its causes. In
this article, an attempt is made to review, categorize and analyze his
complaints by rereading these works and using the inductive method.
The result of this research shows that Obeid is one of the rarest and most
prominent poets of Persian literature by composing all kinds of personal,
mystical, philosophical, social and political complaints, and at the same
time mixing glory and complaint with satirical language, and his works
after The passage of many years is still worthy of attention and
investigation and can inform the people of the society at different times.
One of the most important causes of complaints in Obeid's works,
especially the two mentioned treatises, can be mentioned sexual
corruption, unfavorable economic situation and debt, criticism of the
s a d n e s s o f t h e t ime s a n d e v e n t h e s y s t em o f c r e a t i o n .
خلاصه ماشینی:
حاصل اين پژوهش نشان ميدهد که عبيد با سرودن انواع گلايه هاي شخصي، عرفاني، فلسفي، اجتماعي و سياسي، و در عين حال درآميختن شکوه و شکايت با زبان طنز، يکي ازکم - نظيرترين و برجسته ترين شعراي ادب فارسي است و آثار او پس از گذشت ساليان درازهمچنان درخور توجه و بررسي است و ميتواند آگاهيبخش مردم جامعه در زمان هاي مختلف باشد.
پيشينۀ پژوهش در تلاش براي پيگيري پيشينۀ اين جستار، غير ازچند مقالۀ مختصر اما مفيد، مانند «بث الشکوي در شعر خاقاني»(طالبيان ، ١٣٧٢)، «بث الشکوي چيست ؟»(ياحقي، ١٣٨٤)، «مقايسۀ تحليلي مباني فکري سبک شکوائيه هاي انوري و خاقاني» و «نقد و بررسي شکوائيه هاي سياسي در شعر قرن ششم »(واحد و نوري باهري، ١٣٩٠)، و چند ديدگاه مجمل در کتبي مثل «شعر فارسي در عهد شاهرخ »(يارشاطر، ١٣٤٢)، «فنون بلاغت و صناعات ادبي» (همايي، ١٣٦٣)، «شعر و ادب فارسي » (مؤتمن ١٣٦٤)، «شعر بي دروغ شعر بينقاب » (زرين کوب ، ١٣٦٣) و «انواع ادبي»(شميسا، ١٣٨٣) پژوهش کاملي در حوزة بث الشکوي درآثار عبيد زاکاني انجام نشده است .
شکوه هاي سياسي اين نوع از شکوائيه ها، گونه اي از بث الشکواي اجتماعي است که در آن ضمن بيان نابسامانيهاي اجتماعي، حاکمان بيدادگر را نيز مورد اعتراض و انتقاد قرار ميدهد و شاعر از ستم و بيداد آنان نسبت به مردم شکايت ميکند.
عبيد در شکايت هاي اجتماعي خود، اقشار مختلف جامعه از رجال سياست و دين تا مردم عادي را مورد انتقاد و اعتراض قرار داده است .