خلاصه ماشینی:
"اما امروز نیاز به آموزش مسائل دینی آنقدر وسعت پیدا کرده که حتی اگر انسان تمام توان خود را به کار بگیرد، نمیتواند همه آنچه را که برای رسیدن به سعادتش لازم دارد فراهم کند.
» (آل عمران: 164 / جمعه: 22) این مطالب در حوزه علوم و آموزش بود، اما در حوزه پرورش (تزکیه) چه باید کرد؟ چه کسانی موظفند که این بار سنگین را در جامعه به دوش بکشند؟ این وظیفه بر عهده کسانی است که پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله دربارهشان فرمودند: «رحم الله خلفایی» و آنان را به عنوان جانشینان و وارثان خود معرفی کردند.
همانگونه که در حوزه تعلیم، خودداری عالمان از اظهار علم و فضل خود، موجب عدم بهرهمندی افراد جامعه از علم و دانش ایشان میشود، در مسأله تزکیه هم همینگونه است؛ یعنی اگر همه اشخاص وارسته از این که نصیحتی به دیگران کنند و درس اخلاقی بدهند، خودداری کنند تا مبادا خودنمایی و خودستایی کرده باشند، این تکلیف سنگین روی زمین میماند.
اما یک تفاوت اساسی دیگری که تربیت درخت با تزکیه انسان دارد این است که انسان میتواند خودپرور باشد، همانگونه که تعلیم میتواند خودآموز باشد؛ یعنی گاهی ممکن است کتابها آنقدر ساده نوشته شده باشند که انسان با مطالعه آنها و با اندکی تفکر و تمرین بتواند مطالب را بفهمد و حل کند، تزکیه هم همینگونه است.
این مطلب که انسان برای تربیت اخلاقی احتیاج به استاد دارد و گرنه گمراه میشود، درست است، اما به این نکته نیز باید توجه داشت که عدم دسترسی به استاد نباید مانعی در راه تکامل و رشد معنوی انسان به حساب آید."