چکیده:
هدف از پژوهش حاضر سنجش تاثیرگذاری بازار بر پهنه بندی کاربری محله سنگلج با تحلیل نقشه های GIS می باشد. محله سنگلج، بخشی از پیکره تاریخی شهر تهران در منطقه 12 می باشد. محله سنگلج دارای مساحتی بالغ بر 134 هکتار می باشد. روش پژوهش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و نمایش فضایی داده ها با استفاده از نرم افزار GIS بررسی و اطالعات مربوط به محله سنگلج استخراج گردید. مطابق بررسی های صورت گرفته گسترش فعالیت های بازار تهران توانسته تاثیرات بسزایی در جهت تغییرات کاربری محالت پیرامونی خود خصوصا در سطوح با کاربری مسکونی داشته باشد. سهم سطح کاربری خالص مسکونی برای محله سنگلج در مجاورت غربی بازار تهران در حدود 40 درصد از سطح کاربری های محله است و کاربری های مختلط بالغ بر 21 درصد از مساحت محله را به خود اختصاص می دهد. سهم سطوح کاربری های تجاری در محله سنگلج در حدود 9 درصد از سطح کاربری های محله است. در طی سال های اخیر حدود 28 درصد به سطح تجاری در محالت فوق افزوده شده است. مساحت کاربری های کارگاهی – صنعتی که از جمله کاربری های ناسازگار با کاربری مسکونی به شمار می رود در محله سنگلج حدود 4/5 درصد از سطح کاربری ها را به خود اختصاص داده است. سهم کاربری فراغتی- تفریحی برای محله سنگلج در حدود 20 درصد برآورد می گردد.
خلاصه ماشینی:
اين رشد در کشورهاي در حال توسعه و بخصوص ايران بعد از جنگ جهاني دوم و اعمال سياست هاي اصلاحات ارضي شتاب بيشتر و حتي غيرقابل کنترل و نامناسبي را داشته که در بسياري از شهرها باعث شده تا بافت و مرکز اصلي شهرها بعد از گذشت چند دهه تبديل به بافتي با امکانات و خدمات رفاهي نامناسب گردد.
قوانين ساخت فرم جديد شهري در ايران و به خصوص در پايتخت ، سياست هاي رشد و توسعه شهر جديد و عوامل متعدد ديگر در برنامه ريزي شهرها در اين چند دهه اخير باعث زوال بافت هاي قديمي شهر و از بين رفتن هويت در اين بافت ها شده است که نتيجه ي آن کاهش نرخ سکونت و زوال ساختارهاي محله اي در اين مناطق شده است .
بر اساس مطالعات طرح تفصيلي منطقه ، بسياري از برداشت هاي ميداني در منطقه نشان از اين دارد که تعداد زيادي از کاربري هاي مسکوني شناسايي شده در اين محدوده به دليل جمعيت گريزي و عوامل ديگر به کارگاه ها و انبار تبديل شده که شناسايي آنان دشوار بوده است .
تاملينسون ١ نيز براي تشيکل يک محله شهري سه شرط را ضروري ميداند که عبارتند از دارا بودن کي حوزه جغرافيايي وسيع يا کوچک از شهر، تشکيل يک اجتماع کوچک از گروهي از مردم شهر و در آخر وجود و ايجاد وابستگي ميان گروه هاي اجتماعي شکل گرفته "(حسيني و ديگران ١٣٩٧).
( اسناد مطالعاتي شهرداري منطقه ١٢، ١٣٩٩) مساحت کاربريهاي کارگاهي–صنعتي که از جمله کاربري هاي ناسازگار با کاربري مسکوني به شمار مي رود در محله سنگلج حدود ٤/٥ درصد از سطح کاربري ها را به خود اختصاص داده است .