چکیده:
روابط ایران و عربستان سعودی همواره تحت تاثیر رقابت راهبردی متحول شده است. در دهه اخیر، رقابت راهبردی دو کشور چنان شدید بود که به قطع روابط رسمی منجر شد و دو کشور مدت زیادی در وضعیت عدم ارتباط قرار داشتند. توافق اخیر به دست آمده میان دو کشور از جنبه های مختلف اقتصادی، سیاسی و ژیوپلیتیکی حایز اهمیت فراوان است. هوشمندی و داشتن ابتکار عمل در استفاده از ظرفیت های ممکن همکاری نیازمند تعامل دستگاه های مختلف تصمیم ساز کشور است؛ هرچند نباید فراموش کرد که عربستان ایران را به عنوان رقیب منطقه ای در حوزه های مختلف می بیند که کنترل یا مهار سیاست های آن برای این کشور همچنان موضوعیت دارد. زمینه های همکاری بالقوه ای درباره انرژی میان دو کشور وجود دارد که بکارگیری ابتکارات در این راستا به توسعه همه جانبه روابط دو کشور منجر می شود. این زمینه های بالقوه شامل 1- امکان صادرات گاز ایران به کشورهای هم جوار، 2- توسعه میدان مشترک گازی آرش میان ایران، عربستان و کویت، 3- تعامل سازنده در سازمان اوپک، 4- همکاری در حل مناقشات منطقه ای در حوزه انرژی، 5- سرمایه گذاری در بالادست و پایین دست صنعت نفت ایران، 6- همکاری در زمینه انرژی هسته ای، 7- امکان صادرات خدمات فنی و مهندسی در زیرساخت های برق، 8- توسعه زیرساخت های انرژی ازجمله خطوط لوله، 9- همکاری در زمینه انرژی های تجدیدپذیر و 10- منافع مشترک لجستیکی دو کشور است. در خاتمه برای اثربخشی بیشتر در عملیاتی کردن فرصت های بالقوه همکاری، «احصا و اولویت بندی فرصت های همکاری با عربستان در زمینه انرژی» و «توجه کافی به محدودیت های ناشی از تحریم ها در طراحی سیاست های همکاری مشترک» می تواند مدنظر قرار گیرد
خلاصه ماشینی:
این زمینههای بالقوه شامل 1- امکان صادرات گاز ایران به کشورهای همجوار، 2- توسعه میدان مشترک گازی آرش میان ایران، عربستان و کویت، 3- تعامل سازنده در سازمان اوپک، 4- همکاری در حل مناقشات منطقهای در حوزه انرژی، 5- سرمایهگذاری در بالادست و پاییندست صنعت نفت ایران، 6- همکاری در زمینه انرژی هستهای، 7- امکان صادرات خدمات فنی و مهندسی در زیرساختهای برق، 8- توسعه زیرساختهای انرژی ازجمله خطوط لوله، 9- همکاری در زمینه انرژیهای تجدیدپذیر و 10- منافع مشترک لجستیکی دو کشور است.
شکل 1- مهمترین زمینههای بالقوه همکاری بین ایران و عربستان در حوزه انرژی - امکان صادرات گاز ایران به کشورهای همجوار عربستان در زمینه تولید نفت جزو چند کشور برتر جهان به شمار میرود، اما در کنار کشورهای دیگر خلیج فارس مانند امارات، در تأمین گاز با محدودیتهایی روبهروست.
اهمیت این همکاریها آنجا بیشتر مشخص میشود که ایران و عربستان درمجموع، حدود ۳۷ درصد از ذخایر نفت جهان را در اختیار دارند و میتوانند با سرمایهگذاریهای مشترک و تجارت هماهنگ در بازار نفت، نقش بسزایی در ایجاد امنیت انرژی جهان ایفا کنند.
2- ملاحظات امنیت انرژی توافق اخیر همکاری میان ایران و عربستان دورنمای روابط سیاسی میان دو کشور و کشورهای منطقه را امیدبخش کرده است و بیشک مبنای همکاریهای گسترده بینالمللی و دیپلماتیک خواهد بود؛ زیرا بهبود و تقویت همکاریهای چندجانبه، زمینهساز تحولات و گشایشهای راهبردی در بخشهایی مانند اقتصادی و انرژی است، اما این تحلیل را نیز باید معتبر دانست که علت اصلی تمایل عربستان برای همکاری در سطوح مختلف با ایران، در راستای سیاست کنترل ایران است.