چکیده:
جهان به دوره جدید اقتصادی وارد شده است که در آن، اطلاعات، نوآوری و دانش بیش از دیگر عوامل تولید یا نیروی کار تاثیر دارد. کشورهایی که با موفقیت به اقتصاد مبتنی بر دانش تبدیل شوند، بر آینده مسلط خواهند بود. استفاده موثر از دانش و اطلاعات کار آسانی نیست و نیازمند داشتن عناصر لازم، فراهم کردن شرایط و الزامات و زیست بوم متناسب با اقتصاد دانش بنیان است. در شرایطی که اقتصاد دانش بنیان روزبه روز اهمیت بیشتری مییابد، فاصله میان کشورهای پیشرفته و درحال توسعه فزاینده است و تاخیر در این زمینه، موجب شکاف های جبران ناپذیری می شود. برخی معتقدند اقتصاد دانش بنیان مختص کشورهای پیشرفته، قوی و ثروتمند است، ولی شواهد حاکی است که برخی راهکارها و تجارب موفق برای ورود به عرصه اقتصاد دانش بنیان وجود دارد. به هرحال، روشن است که در دنیای سرشار از رقابت و نابرابری، گذار به سوی اقتصاد دانش بنیان نیازمند چشم اندازی مشخص و نقش هراهی روشن و دقیق است. تامین عناصر و ارکان کلیدی مورد نیاز برای تحریک و توسعه اقتصاد دانش بنیان برای دستیابی به رقابت پذیری بلندمدت، موضوعی مهم است. علم، نوآوری و فناوری به عنوان موتورهای رشد و نیروی محرک اقتصاد دانش بنیان، نه جریانی خودجوش، که مستلزم تدارکی در قالب حکمرانی و سیاست گذاری علم، نوآوری و فناوری است. امروزه سیاست های علم، فناوری و نوآوری در قالبی یکپارچه مطرح و بعضا با عنوان سیاستهای جامع نوآوری تدوین میشوند. در مقاله حاضر، پس از بررسی وضعیت کشور در شاخص های اقتصاد دانش بنیان، به بررسی تناظر آن با سیاست نوآوری در ابعاد مختلف پرداخته شده است. تجارب، مدلها و تحلیلها مشخص میسازد که برای تقویت اقتصاد دانشبنیان، سیاست نوآوری به طور خاص در بعد «نهادی» نیازمند بازنگری جدی است. «ابزارها»ی سیاستی باید ارتقا یابد و متناسب سازی شود و خلق دانش بنیان بهبود یابد. براین اساس، در بخش نهایی مقاله، پیشنهاداتی در این باره ارایه شده است.
خلاصه ماشینی:
مطابق جدول شماره 3، بانک اروپایی بازسازی و توسعه (ایبیآردی) 2 ، شاخصهای 38 گانه را ذیل چهار رکن 1- نهادهای نوآوری، 2- مهارت نوآوری، 3- نظام نوآوری و 4- زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات طراحی کرده است ( Pospisil, Dvorak, foiadelli & Anton, 2019) که برای سنجش وضعیت کشورهای عضو مورد استفاده قرار میدهد.
به نظر میرسد این شاخص بهنوعی شاهکلید را در دستان نوآوری مید > جدول 3- ساختار شاخص اقتصاد دا > ارکان نهادهای نوآوری مهارتهای نوآوری نظام نوآوری زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتب > ابعاد باز بودن اق > محیط کسب > حکمرانی مهارتهای ع > مهارتهای تخصصی و > خ > ارتباطات دسترسی به این فن > میزان پیچیدگی و پیشرفته بودن این فن > مأخذ: Pospisil, Dvorak, foiadelli & Anton, 2 > بنابراین، اگر به کارنامه و عملکرد ایران در این عرصه نظری داشته باشیم و بر اساس شاخصهای موجود و ازجمله اقتصاد دانشبنیان(کِ 3 )"/>)"/> بانک جهانی آن را بررسی کنیم، بر مبنای میانگین ساده چهار رکنی که در بخش مقدمه به آن اشاره شد، در سالهای 1995 تا 2012، شاخص کشور از 59/3 (از 10) به 91/3 رسیده و در سال 2012، رتبه 94 را بین 134 کشور به خود اختصاص داده است (Knoema, 2021) (شکل شماره 5).
گفتنی است بر اساس این شاخص، ایران در سال 2012، بهترین عملکرد را در فناوری ارتباطات و اطلاعات داشته (28/5 از 10) و به ترتیب در شاخصهای نوآوری، امتیاز 02/5، آموزش، امتیاز OECD European Bank for Restructuring & Development (EBRD) Knowledge Economy Index (KEI) و ساختار نهادی و اقتصادی، امتیاز 73/0 را کسب کرده که البته تفاوت فاحشی با دیگر معیارها داشته و بهاینترتیب، امتیاز کلی دانشبنیانی ایران به 91/3 تنزل یافته است.