چکیده:
التزام به اعتقاد به ظهور منجی در آینده زمانی نامعلوم و استقرار آخرالزمان در ادیان توحیدی به ویژه در اسلام و تشیع مطرح است. ولی، در نگاه ابتدایی به نظر میرسد، چنین آموزهای اولا، برخوردار از عناصر لازم در جاگیری در طراز اعتقادات دینی نیست. ثانیا، ظرفیت ایجاد جهت گیری خاصی در نسلهای پیش از عصر ظهور مورد ادعا، ندارد و ثالثا، گرچه این اعتقاد پیوستگی اجتناب ناپذیر با باور به خدای عالم، عادل، حکیم و قادر دارد و تنها در ذیل آن قابل درک است، ولی با توجه به اینکه عمق اعتقاد به مهدویت گرایی، دگرگونیهای همه جانبه شگفت در انسان و پیرامون انسان و خارج از ظرفیت زیست انسانی مطرح میکند، چالش برانگیز است. با شیوه تحلیلی-استناجی و تحلیل محتوا، سوال اصلی و محوری مقاله این است که با توجه
به سه نکته فوق، بر چه مبنا یا مبانیی، عقیده مندی به شکلگیری چنین عصر و زمانهای در آینده، در منظومه اعتقادی ادیان توحیدی در اعصار قبل از ظهور، ضرورت یافته و جا باز کرده است. به نظر میرسد بستر نضج گیری چالش اعتقادی و تئوریک در مهدویت گرایی، باور به زیست انسان در شرایط و بستری مرکب از بیم و امید به شکل توامان است و پاسخگویی در مورد چالشی اینچنینی، با تکیه بر مباحثی از قبیل پاسخ به نیاز روانی انسانی در امید به کامیابی نهایی. یا ادعای این که بحث مهدویت، فرصت و قالبی است در ترسیم جامعه آرمانی. یا یاریرسانی این نوع اعتقاد، در ایجاد حس تکاپو و تلاش در ساختن عصر موعود و تبدیل شدن به شالوده و شیرازه انسجام جوامع انسانی. یا ایجاد ساحتی استوار در تعالی بخشی سطح زندگی
انسانی، به سطح معنوی. یا نقش بی جایگزین در تمدن ساز ی سازوار با حیات طیبه دینی. در ارتباط با سوال مقاله، گرچه همه مهم هستند، اما مشروط بر آن است که با صرف نظر از پیچیدگیهای مربوط به اثبات جزئیات مطرح شده در منابع در خصوص آن دوران، از نظر سنخ شناسی، بتواند بحث مهدویت، در سطح و در کنار دیگر موضوعات اعتقادی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
با این نگرش و با فرض صحت بحث آخر الزمان ، این مساله قابلیت طرح پیدا میکند که آگاهی بخشی نسبت به موضوع و ملزم ساختن پیروان به اعتقاد به آن ، در دوره زمانی قبل از ظهور، چه نقشی در فلسفه اصلی ادیان ، یعنی هدایت مومنان کنونی میتواند داشته باشد؟ آیا منظور این است که با گزارش از واقعه ای که در آینده رخ میدهد، با وقوع آن رخداد با همان ویژگیهای از پیش اعلان شده ، تمهیدی است که با وقوع آن حادثه در آینده ، معجزه انجام دهند و از این طریق مردم آینده را قانع و مجاب نموده و به اتکاء آن ، هدایت صورت گیرد؟ یا هدف این است که به مومنان آگاهی دهند تا در صورت مواجه شدن با آن دوره از همراهی خودداری نکنند و گرفتار کج روی و انحراف نشوند و یا اهداف احتمالی دیگری در میان است ؟ تصویر کلی آخر الزمان از نگاه ادیان قبل از اسلام به نظر میرسد در راستای پرداختن به سوال اصلی مقاله ، و سد نمودن راه گریزهای نامعتبر و یا بازتفسیر نابجا از کلیت آموزه مهدویت ، ابتدا ارائه تصویری کلی از زاویه ویژه مورد نظر مقاله از عصر ظهور و آخر الزمان که در ادیان توحیدی مطرح شده ، به منظور شکل گیری فهم مشترک از موضوع ، ضروری باشد.