چکیده:
زبان از نظر ذهنی, ابزار تفکر و از نظر ساختاری,» نظامی از نشانههاست. انتقال پیام و برقراری ارتباط منوط به
شناخت رابطة اندیشه و نشانه است. نشانههای زبانی با دو فرایند اشتقاق و تصریف پدید میآیند و وندافزایی
و ترکیب. دو فرایند قاموسواژهسازیاند. ادبیات کاربرد فراهنجار نشانهها در حوزة صورت و معناست و معنای
نشانهها حسب بافتهای موقعیتی» سیال است. نگاه حافظ به زبان» شاعرانه و صورت ساختواژهها و سبک
فردی, نمودار آن است. پسوند اشتقاقی «ین» یکی از نشانههای زبانی با کارکردهای خاص در غزلیات حافظ
است و این مقاله آن را به روش توصیفی-تحلیلی و بهصورت همزمانی در سه محور: ۱) واژهسازی ۲)
معناآفرینی ۳) هنرآفرینیء تحلیل کردهاست. براساس نتایج» پسوند اشتقاقی «ین» با «هفت واژهپایه» به کار
رفته و سه نوع واژه ساخته: الف) صفت؛ ب) اسم؛ پ) ضمیر. بر این اساس پسوند اشتقاقی «ین» در سه واژة
مذکورء ساختاری همآواء اما کارکردی متفاوت دارد. ساختمان این واژهها دو گونه است: الف) مشتق: بر بنیاد
حافظ سه شیوه دارد: ۱ معناسازی ۲( معنابخشی ۳( انتقال معنا. حسآمیزی. آیهام تناسب و واجآرایی از
پرکاربردترین آرایهها با پسوند اشتقاقی «ین» در اشعار حافظ هستند.
خلاصه ماشینی:
پسوند اشتقاقي «ين » يکي از نشانه هاي زباني با کارکردهاي خاص در غزليات حافظ است و اين مقاله آن را به روش توصيفي-تحليلي و به صورت هم زماني در سه محور: ١) واژه سازي ٢) معناآفريني ٣) هنرآفريني، تحليل کرده است .
اين صفت بـا ٢٣/٨٥ درصـد بسـامد، دومين صفت شاعرانۀ اشعار حافظ است و براي اسم هايي نظير زلـف ، خـال و خـط : «زلـف مشـکين » (١١٤)؛ «خال مشکين » (١٢٣) و «خط مشکين » که همگي بر اعضاي بدن معشوق دلالت دارند، به کار ميرود: لب لعل و خط مشکين چوآنش هست و اينش هست بنازم دلبر خود را که حسنش آن و اين دارد (همان : ١٥٨) نقش نگارين (١٥١)، نگارين گلشن (٣١٩)، بلورين (١٩٠)، زرين (١٦٣ و ١٨٢)، شکرين (١٤٨) و عنبرين (١٩٨) از ديگر صفت هاي هنري غزل هاي خواجۀ شيرازند.
٢) کل واژه هاي داراي پسوند اشتقاقي «ين » از نظر ساختمان دو گونه اند: الف ) مشتق که بر بنياد وندافزايي به واژه پايۀ ساده است .
از اين رو، مي - توان گفت که اهداف عمدة حافظ از کاربرد واژه هاي داراي پسوند اشتقاقي «ين »، معناآفريني و زيباسازي سخن است .