چکیده:
راهبردهای پیشرفت اقتصادی پیامبر اسلام در مدتی کوتاه تحولی عظیم در اقتصاد مدینه ایجاد کرد و منجر به رفاه توام با عدالت و معنویت شد؛ پدیدهای که میتواند الگوی مطلوبی برای برنامهریزی پیشرفت اقتصادی قرار گیرد. این مقاله با روش مطالعة اسنادی و تاریخی به بازخوانی و تحلیل رویکرد پیامبر و استخراج راهبردهای ایشان در زمینة پیشرفت اقتصادی پرداخته و با بررسی نقادانۀ برنامههای توسعة پس از انقلاب، رهیافت و توصیههایی برای اصلاح برنامههای آتی ارائه میکند. یافتههای مقاله نشان میدهد که رسول خدا با اتخاذ راهبردهای اساسی «فرهنگسازی و تعلیم و تربیت، توزیع عدالتمحور و تضمین حقوق مالکیت» و راهکارهایی نظیر ایجاد زیرساخت فرهنگی، آموزشی و تربیتی، تقویت سرمایة انسانی و اجتماعی، واگذاری زمین برای کشاورزی و مسکن، تفکیک مالکیتهای سهگانه، مالیاتهای شرعی، پرداختهای انتقالی، ترویج عقود سهمبری، و حاکمیت ضوابط شرعی و اخلاقی بر مبادلات و بازار، زمینة پیشرفت اقتصادی را فراهم کردند. برنامههای توسعة کشور دربارة نقش دولت و مردم، مسئلة عدالت و الگوی توزیعی و جایگاه نهاد مالکیت، با چالش جدی روبهروست؛ چالشهایی که با سیاستهای تعدیلی و لیبرالی مضاعف شده است. دلالتهای راهبردهای نبوی میتواند روند حرکتی برنامههای آتی را اصلاح و به ریل صحیح بازگرداند.
Within a short period of time, the economic development strategies of the Prophet of Islam created a great transformation in the economy of Medina as well as prosperity, justice and spirituality. This can be a good model for economic development planning. Using the documentary and historical method, this paper has reviewed and analyzed the Prophet's approach and extracted his strategies in the field of economic development. By critically examining the post-revolution development plans, it has presented an approach and some recommendations for the betterment of future plans. The research findings show that the Prophet provided the basis for economic progress by adopting the basic strategies of cultivation and education, justice-oriented distribution and ensuring property rights as well as solutions such as creating cultural, educational and educational infrastructure, strengthening human and social capital, handing over land for agriculture and housing, separation of triple ownerships, legal taxes, transfer payments, promotion of share contracts, and the legislative and moral rules on exchanges and market. The country's development plans regarding the role of the government and people, the issue of justice and distribution pattern and the position of the ownership institution face a serious challenge augmented by the adjustment and liberal policies. The implications of prophet’s strategies can improve the future plans and bring them back to the right track.
خلاصه ماشینی:
یافتههای مقاله نشان میدهد که رسول خدا( با اتخاذ راهبردهای اساسی «فرهنگسازی و تعلیم و تربیت، توزیع عدالتمحور و تضمین حقوق مالکیت» و راهکارهایی نظیر ایجاد زیرساخت فرهنگی، آموزشی و تربیتی، تقویت سرمایة انسانی و اجتماعی، واگذاری زمین برای کشاورزی و مسکن، تفکیک مالکیتهای سهگانه، مالیاتهای شرعی، پرداختهای انتقالی، ترویج عقود سهمبری، و حاکمیت ضوابط شرعی و اخلاقی بر مبادلات و بازار، زمینة پیشرفت اقتصادی را فراهم کردند.
در حال حاضر، فقدان راهبرد مناسب و حاکمیت سیاستهای تعدیلی و لیبرالی موجب شده است که دولت و مردم نتوانند نقش کامل اسلامی خود را ایفا کنند؛ سازوکار و الگوی توزیع درآمد با عدالت فاصله دارد و جایگاه نهاد مالکیت نیازمند تقویت است.
این در حالی است که پیشرفت اقتصادی جامعة نبوی و نیز گرایش کشورهای توسعهیافتة جهان بهسمت تضمین حقوق مالکیت، نشان از اهمیت و ضرورت این راهبرد برای توسعة اقتصادی دارد؛ ـ بسترسازی برای رعایت حقوق قراردادها و کاهش هزینههای مبادلاتی و نقش نهادهای تقنینی، اجرایی و قضایی در این زمینه مغفول واقع شده است؛ ـ پاسداشت حقوق مالكیت و قراردادها، به گفتمان و رویة رسمی در برنامههای توسعه و برنامههای فرهنگی و آموزشی تبدیل نشده است؛ ـ غلبة برنامة تعدیل ساختاری بر روند اجرای اغلب برنامهها موجب خصوصیسازیهای افراطی و تهدیدکنندۀ مالکیتهای دولتی و عمومی شده است.
در زمینة تحقق این راهبردها، راهکارهایی مانند ایجاد برنامة جامع تعلیم و تربیت اقتصادی اسلامی، نظام جامع حقوق مالکیت مادی، معنوی، ملی و بینالمللی، واگذاری زمینهای موات و دولتی برای کشاورزی و مسکن، مردمیسازی نظام توزیع، عدالت توزیعی از مرحلة قبل از تولید با تفکیک مالکیتهای سهگانه، و بازسازی نقش مردم در پیشرفت اقتصادی، میتواند برنامههای توسعه را در ریل راهبردهای نبوی قرار دهد.