چکیده:
کنترل پول پرقدرت و حجم نقدینگی در چارچوب سیاستهای پولی در اختیار بانک مرکزی
کشورها قرار دارد و بانک مرکزی نیز با استفاده از ابزارهایی نظیر عملیات بازار باز،
تغییر نرخ ذخیره قانونی، تغییر نرخ تنزیل مجدد به اهداف خود نایل میآید. در عین
حال، در این مجموعه ابزارها، عملیات بازار باز قدیمیترین، شناخته شدهترین و در
عین حال مهمترین ابزار شمرده میشود. در جمهوری اسلامی ایران با توجه به ممنوعیت
ربا (بهره) و به تبع آن عدم امکان بهکارگیری اوراق قرضه که بر بهره مبتنی است،
قانون عملیات بانکی بدون ربا امکان استفاده از این ابزار را به نظام بانکی کشور
نداده است.
این مقاله با معرفی عقد استصناع و شکلدهی اوراق استصناع بهصورت ابزاری برای اعمال
سیاست پولی، به بررسی چگونگی تأمین مالی خرید اوراق استصناع بهوسیله بانک مرکزی
میپردازد و بیان میدارد با اولویتدادن به تنزیل مجدد اوراق استصناع بهطور کلی
یا تنزیل مجدد در چارچوب «اضافه برداشت» میتوان از اوراق استصناع کنار اوراق
مشارکت بانک مرکزی برای اعمال سیاستهای انبساطی و انقباضی استفاده، و خلا اوراق
قرضه و عملیات بازار باز را تا حدودی پر کرد.
Controlling powerful money and cash holdings within the framework of monetary policies of every country is established by the Central Bank of that country، and to achieve this، the Central Banks utilize tools such as open market operations، discount rates، and legal reserve requirements. However، open market operations، is the oldest، the best known as well as the most important tool among others. In the Islamic Republic of Iran، regarding the prohibition of usury (interest) and consequently the impossibility to use bonds which are based on interest، the “banking without usury” rule has not allowed the banking system to utilize this tool.
This paper ، introducing Istesna’ contracts and developing Istesna’ papers as a means to implement monetary policies، seeks to examine how the Central Bank would finance the purchase of Istesna’ papers and suggests that by prioritizing the discount rate of Istesna’ papers in general، or discount rates within the framework of “surplus drawings” ، it is possible to make use of Istesna’ papers besides Mosharekat bills (partnership papers) of the Central Bank to exercise the expansionary and contractionary policies، and thus، to some extent، fill the vacuum of bonds and open market operations.
خلاصه ماشینی:
آیا برای ورود بانک مرکزی به بازار استصناع میتوان بخشی از خرید ارز از دولت را که در سالهای اخیر صورت میپذیرد متوقف کرد و به جای آن بانک مرکزی اقدام به خرید اوراق استصناع، و در واقع همان مقدار نقدینگی را اما از طریق خرید این اوراق به اقتصاد تزریق کند؟ آیا با افزایش محدود ذخیره قانونی به میزان خرید اوراق استصناع میتوان سرجمع سیاست خنثای پولی اعمال کرد؟ و آیا اولویتدادن به تنزیل مجدد اوراق استصناع بهطور کل یا اعمال تنزیل مجدد در چارچوب «اضافه برداشت» مشکلگشا است و در نهایت بهترین شیوه و راهحل چه شیوه و راهحلی است؟ با توجه به اینکه نگارنده در مقاله دیگری ضمن معرفی عقد استصناع اصل قابلیت آن را برای سیاست پولی طرح کرد، در این مقاله ضمن معرفی کوتاهی از این عقد، به چگونگی شکلگیری و کاربرد اوراق استصناع برای اعمال سیاست پولی، شیوههای تأمین مالی برای خرید این اوراق، اوراق استصناع و رونق بازار بورس میپردازیم و سر انجام ملاحظات پایانی مطرح میشود.
در عین حال ویژگی افزایش نقدینگی از طریق خرید اوراق استصناع، فراهمشدن زمینه اعمال سیاست انقباضی پولی بهواسطه فروش آنها همراه با تنزیل در بازار ثانویه در مراحل بعدی است؛ افزون بر اینکه در پایان سررسید نیز از آنجا که بانک مرکزی از انتشاردهنده این اوراق مبلغ اسمی آن را میطلبد عملا سیاست انقباضی رخ خواهد داد؛ اما در صورت خرید ارز از دولت زمانی سیاست انقباضی عملیاتی میشود که بانک مرکزی مقادیری از ارز خریداری شده را به بازار ارز برده، بفروشد؛ ولی برای فروش بیشتر مقادیر ارز علیالقاعده باید قیمت آن را کاهش دهد که خود با توجه به اهمیت ثبات نسبی نرخ ارز و ملاحظات دیگری که کاهش این نرخ بهدنبال دارد، مطلوبیت چندانی ندارد.