چکیده:
در بسیاری از موارد،آیات قرآن سرچشمهی سخنان بلند و ارزشمند اهل معرفت است؛در این میان داستانهای قرآنی از جمله داستان خضر و موسی-علیها السلام-نیز همواره مورد توجه و علاقهی عرفا بوده و ژرفنگری به همراه درک معنوی-شهودی ایشان،این ماجرا را در سطوح گوناگون بخصوص در تطبیق انفسی،پذیرای ابعاد متعددی از معنی کرده است.
اهل معرفت،این داستان را داستانی رمزگونه و تمثیلی دانستهاند و با رمزگشایی از جزئیات ماجرا،کوشیدهاند راهی به افقهای معنایی اصیل آن بیابند و معانی مکتوم آن را آشکار کنند.
در مباحثی که مطرح خواهد شد،سعی شده دیدگاههای متفاوت عرفا به این ماجرا بررسی و تا حد امکان تحلیل شود.
خلاصه ماشینی:
"میان داستانهای قرآنی از جمله داستان خضر و موسی-علیها السلام-نیز همواره مورد توجه و
نمادین نگریسته میشود؛یکی از این ماجراها داستان خضر و موسی-علیهما السلام-است.
موسی(ع)از این بندهی خاص(حضر)1که خداوند او را مورد رحمت خویش قرار داده و وی را صاحب علوم لدنی کرده
اغلب گوشهای از ماجرا انتخاب و رمزگشایی شده است و تنها سعید الدین فرغانی،در مشارق الدراری به کل داستان از
خلاصهی ماجرا چنین است که:موسی(ع)به همراه خود میگوید قصد دارد به مجمع البحرین برود؛آنگاه زاد
در المصباح فی التصوف،موسی(ع)در این ماجرا رمز عقل است(حمویه،321:2631).
و مجمع البحرین ملتقای دو عالم است یعنی عالم روح و عالم جسم:«و اذ قال موسی القلب لفتی النفس وقت التعلق
در کشف الاسرار،مجمع البحرین محل تلاقی دو بحر علم است:دریای علم موسی و دریای علم خضر:«لا ابرح
مقام،«وجه الله»است و«کل شیء هالک الا وجهه»(قصص88/)؛در این ماجرا نیز خضر(ع)،وجه الله است و دارای
فرغانی:«خضر»را«روح مجرد»میداند که آگاه است به علم وجدانی و معرفت وحدانی:«[موسی نفس ناطقه و
عین القضات نیز در این باره میگوید:«ای دوست!تو خود هرگز نفس را نکشتهای با مخالفت کردن با او که
در تحلیل این مطلب میتوان گفت:کشتن غلام،اشارهای است به مرگ(تبدیل)نفس به مجاهده و حدیث«موتوا
در تفسیر القرآن الکریم نیز به همین مطلب اشاره شده است:«و الجدار یرید ان ینقض هو النفس المطمئنه...
این دیوار(نفس مطمئنه)متعلق به عقل نظری و عقل عملی است که از پدرشان یعنی روح القدس در حجابند و
فرغانی این قسمت از حکایت را اینگونه بیان میکند که:موسی نفس ناطقه و خضر روح مجرد،به قریهی
در قرآن کریم دربارهی حضرت خضر،غیر از داستان رفتن موسی به مجمع البحرین چیزی نیامده است...."