چکیده:
محمدبن حسام خوسفی یکی از شاعران و مبلغان بزرگ مذهب شیعه است که در قرن نهم و
مقارن با سلطه تیموریان بر ایران میزیسته است. ظلم و ستم قوم خونخوار و بیگانه
تیمور نسبت به مردم ایران وغارت اموال آنان موجب شد که ابن حسام با بوجود آوردن
آثار حماسی به جنگ و ستیز با غارتگران بیگانه بپردازد در این دوره به علت غلبه
گرایشهای دینی بر گرایشهای ملی قهرمانان آثار حماسی در قالب شخصیتهای دینی
جلوهگر میشوند.
قصایدی که ابن حسام درباره حضرت مهدی (عج) سروده است علاوه بر جنبههای مذهبی و
اعتقادی و سیاسی دارای جنبه حماسی نیز هست.
خلاصه ماشینی:
"چنانکه میدانیم بعد از حملة اعراب تازه مسلمان به ایران چهار قرن ایران تحت سلطة حکومت عربی بنیامیه و بنیعباس قرار گرفت در این مدت مردم ایران انواع خواری و مذلت را تحمل کردند و غرور ملی آنان لگدکوب شد بنابراین در ناخودآگاه جمعی مردم یک قهرمان آرمانی شکل گرفت که شکست ناپذیر است و تن به اسارت بیگانه نمیدهد همان قهرمانی که به صورت رستم یعنی یک قهرمان ملی در شاهنامه نمودار میشود، در قرن نهم نیز که مهاجمان تاتار آبرو و اعتبار قوم ایرانی را در معرض خطر قرار میدهند همان قهرمان آرمانی قرن چهارم ظاهر میشود اما نه به شکل یک قهرمان ملی بلکه به شکل یک قهرمان مذهبی یعنی حضرت علی(ع)، ولی هر دو یکی هستند رستم با مهاجمان سرزمین توران میجنگد و حضرت علی با کفار غارتگر سرزمین خاور که سنبل و رمز مهاجمان تیموری هستند، هر دو قهرمان شکستناپذیرند و تن به اسارت وخواری نمیدهند در خاوراننامه _________________________ 28- دیوان اشعار ابنحسام خوسفی، ص238وقتی جنگ و پیکار حضرت علی با کفار سرزمین خاور آغاز میشود که خیمهگاه او توسط لشکریان خاور غارت میشود و او برای مبارزه با ستم و تعدی آنان به پا میخیزد چو باز آمدم سـوی بنـگاه خویــش به آئین و آرایـش و راه خویـش ز مـال خـود اینجــا ندیـدم نشــان نه این باشـد آئیـن گردنکــشان نمـودنـد بــر مـال مــن پـــر دلـی نیند آگه از دسـت و تیـغ عــلی کسی بــازوی خویـشتن رنجـهکـرد که با شیر نر پنجه در پنجه کـرد ندانـم کسـی چـون بــرد مـال مـن نمیترسد از زخـم کوپـال مــن بدیـن کینـه اکنـون میــان بسـتــهام در سود پیـش از زیـان بستــهام دلم پرشتاب است و سر پر ز جنـگ دگــر در میانــه نباشـد درنـگ چو فـردا درآیـد خــور از کوهسـار مـن و خـاوران و سـر ذوالفقار[29] در خاوراننامه حضرت علی(ع) تجسم خشم شاعر برای ستیز و پیکار با قدرتهای ظالم و غارتگر عصر اوست."