چکیده:
گرچه در مورد پلورالیسم دینی تاکنون بحثهای موافق و مخالف زیادی صورت گرفته است؛ به نظر میرسد
هنوز باب این مباحث باز است و جامعه فرهنگی و علمی، مباحث جدید و بایسته را در این مورد پذیراست.
نوشتار ذیل تلاش نموده است که با گذر از مباحث تکراری به رویکردهای مختلف در گفتمان پلورالیسم
دینی بپردازد. نگارنده بر آن است که کثرت گرایی دینی چهار رویکرد متفاوت دارد که اسلام تنها دو مورد از
آن را پذیرفته است. در بخشهای دیگر نوشتار، خاستگاه و تاریخچه پلورالیسم، نقد پارهای از مبانی آن و در
نهایت برخی از پیامدهای کثرت گرایی دینی مورد توجه قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"به اعتقاد ایشان از آن جا که در ادیان مختلف، دعاوی متعارض وجود دارد و صادق بودن همه این دعاوی غیرممکن است، پس تنها یک دین، واجد حق مطلق یا دست کم بیشترین حق است و راه اصلی رستگاری نیز همان دین است؛ اما در عین حال پیروان ادیان دیگر نیز میتوانند اهل نجات باشند به عبارت دیگر، تنها یک شاهراه وجود دارد و بقیه راههای فرعی تا آن جا که به آن شاهراه نزدیک شوند، از حقایق بهرهمندند.
در واقع کثرت گرایی دینی، تفسیری از تعدد و تنوع ادیان نسبت به رستگاری اخروی است و بدان معناست که گرچه حقیقت در نفس الامر و عالم واقع، واحد و ثابت است، لکن آن گاه که این حقیقت واحد در دسترس فکر و اندیشه و تجربه دینی بشر قرار میگیرد به تکثر، رنگین میشود و از آن جا که همه آنها به نوعی به حقیقت دست مییابند، در نجات و رستگاری شریکند.
» (1) همین مفاد و مفهوم را در افکار و اندیشههای قبل از انقلاب اسلامی میتوان یافت؛ چنان که استاد مطهری در کتاب «عدل الهی» به همین نظریه اشاره کرده، میگوید: «بسیاری از مردم زمان ما، طرفدار این فکر شدهاند که برای انسان کافی است که خدا را بپرستد و به یکی از ادیان آسمانی که از طرف خدا آمده است انتساب داشته باشد و دستورهای آن را به کار بندد؛ شکل دستورها چندان اهمیتی ندارد» (2) گشوده شدن باب گفت و گو و بحث از پلورالیسم دینی به معنای امروزی و رواج آن در عرصه فرهنگی جامعه، از سوی گروهی به نام روشن فکران دینی شکل گرفته است."