خلاصه ماشینی:
"برای آنکه یادی از آن دو بزرگوار از دست رفته کرده باشیم،مقالههای آنها را از شمارههای،چهارم و پنجم سال ششم (تیر و مرداد سال 1315)مجلهء تعلیم و تربیت(بعدها آموزش و پرورش)در اینجا میآوریم: جواب این سؤال،هرچند مختصر و کوچک مینماید،محتاج به شرح و تفصیل بسیار است،زیرا دروس مختلف و کلاسهای متعدد و طرق جلب توجه شاگردان نسبت به انواع درسها و کلاسها متفاوت است و در سه صفحه،که برای جواب تعیین شده است،نمیتوان مطلب را،چنانکه باید و شاید،بیان و همهء آن طرق و یا لااقل بعض آنها را بهطور نمونه و مثال یاد کرد و بدین جهت نگارنده،در جواب سؤالی که طرح شده است،به ذکر دلایل فنی اکتفا و از تطبیق عملی آن با دروس مختلف در کلاسهای مختلف صرفنظر میکنم.
اسباب و عواملی که به وجود آورندهء این دو قسم از توجه میباشند و آموزگار در متوجه ساختن شاگردان به درس از آنها استفاده مینماید متعدد و متنوع و بعضی از آنها به قرار ذیل است: برای جلب توجه بهطور موقت 1-ناگهانی و غرابت چنانکه بارها مشاهده کرده و آزمودهایم،هر آواز که ناگهان به گوش آید و هر حرکت تازه و نابیوسان که حادث گردد انسان را بدون اراده و اختیار به خود متوجه میسازد،ولی دوام و بقای این توجه بسته به اهمیت آثار و نتایج آن آواز و یا حرکت است.
نتیجه برای متوجه ساختن شاگردان به درسهای خود،بهترین ترتیب این است که آموزگار در ابتدای کار از مادهء اول و دوم(غرابت و تازگی)استفاده کند و موضوع درس را به وسایل مناسبی تازه و رنگین نموده،مورد توجه موقت شاگردان قرار دهد و پس از آن از مادهء سوم و چهارم استفاده و وسایل توجه ثابت و دائم آنها را فراهم کند."