چکیده:
حوضه آبریز لیقوان چای در دامنه شمالی توده کوهستانی سهند واقع شده است. تحول این حوضه، خصوصا در کواترنر جدید، جدا از تحول مخروط آتشفشانی سهند نیست. به دلیل حاکم بودن سیستم فرسایشی پریگلاسیر و رودخانه ای در دامنه شمالی این توده کوهستانی، وقوع حرکات دامنه ای، جریانهای رودخانه ای و سیلابی، از عمده ترین پدیده های مورفوژنیک و مخاطرات ژئومورفولوژیک حوضه آبریز لیقوان چای می باشند که علاوه بر اینکه سکونتگاههای روستایی و شهری را تهدید می کنند، از تنگناهای ژئومورفولوژیکی موجود، بر سر راه برنامه های عمرانی منطقه نیز محسوب می شوند. پژوهش حاضر به بررسی و پهنه بندی حرکات توده ای مواد در حوضه زهکشی لیقوان می پردازد و نتیجه آن، از طریق ارایه نقشه پهنه بندی خطر حرکات توده ای مواد و ممیزی مناطق پرخطر - کم خطر سعی دارد، برنامه ریزان و مدیران اجرایی را به سوی برنامه ریزی و مدیریت صحیح کاربری زمین سوق دهد. به این ترتیب، توسعه بخشهای مسکونی، کشاورزی، صنعتی و غیره در اراضی دور از مخاطرات ژئومورفولوژیکی تا حدودی امکانپذیر خواهد شد. نقشه پهنه بندی خطر حرکات توده ای مواد، با استفاده از نقشه های توپوگرافی رقومی شده به مقیاس 1:250000 و 1:50000، نقشه های زمین شناسی و ژئومورفولوژی، داده های سنجش از دور (تصاویر ماهواره ای ETM، 2002) و بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی شامل نرم افزارهای ARC/GIS و ARC/VIEW و بر اساس هشت متغیر (شیب، فاصله از گسل، فاصله از آبراهه، فاصله از جاده، فاصله از روستا یا شهر، لیتولوژی، کاربری زمین و بارش) ارایه شد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در حدود 36.11 درصد منطقه مطالعاتی از نظر استعداد وقوع حرکات توده ای مواد در محدوده خطر متوسط تا بسیار شدید قرار دارند و 64.66 درصد زمین لغزشها در همین محدوده اتفاق افتاده است.
خلاصه ماشینی:
"در ضمن، تحول ژئومورفولوژی اغلب درههای توده کوهستانی سهند، در قالب پایاننامههای کارشناسی ارشد در دانشگاه تبریز بررسی شده است؛ برای مثال، زنگنه اسدی در پژوهشهای ژئومورفولوژی حوضة آبریز لیقوانچای در دامنه شمالی سهند، ضمن اشاره کلی به فعالیت عوامل مورفوژنز در این حوضه، خاطر نشان میسازد که وقوع انواع حرکات تودهای مواد از قبیل ریزشها، لغزش و جریانهای واریزهای و غیره، خسارت و زیانهای مالی فراوانی را در مزارع کشاورزی و مساکن روستاییان بههمراه دارد[19، ص151].
جدول2 درصد مساحت حوضه و وقوع زمین لغزشها در هر کلاس خطر کلاس خطر درصد مساحت حوضه در هر کلاس خط درصد وقوع زمین لغزشها در هر کلاس خطر بسیار کم 38/27 17/4 کم 5/36 11/31 متوسط 33/27 44/32 زیاد 4/8 42/25 بسیار زیاد 38/0 8/6 شکل5 نقشه پهنهبندی خطر حرکات تودهای در حوضه آبریز لیقوان چای 6- نتیجهگیری نتایج مطالعه نشان میدهد که حوضه آبریز لیقوان چای از سویی تحت تأثیر سیستم مورفوژنز پریگلاسیر، فرایندهای فلوویال و جریانهای سیلابی، دستخوش تغییر است و از سویی دیگر، حضور انسان در حواشی این کوهستان بهمنظور بهرهبرداری از استعدادهای بالقوه آن از طریق استقرار مساکن، انجام دادن فعالیتهای کشاورزی، دامداری، احداث شبکههای ارتباطی و غیره و در سالهای اخیر برای استفاده از آبوهوا، چشم اندازهای زیبای طبیعی و جاذبههای توریستی سبب شده است تا فرایندهای ناشی از این سیستمهای مورفوژنز، همواره به شکل مخاطرات ژئومورفیک متجلی شود و سکونتگاههای انسانی، زیرساختهای ترابری، خطوط انتقال نیرو و غیره را در معرض خطر قرار دهد."