خلاصه ماشینی:
"در این زمان برای انتظام امور مملکتی شاه دستور داد شش وزارتخانه تأسیس شود برای هر وزارتخانه وزیری گماشت و مجلس شورای وزراء یا مجلس دربار اعظم تشکیل شد مدتی شاه سرپرستی آنها را خود بعهده گرفت یکی از این وزارتخانه‌ها وزارت مالیه بمسئولیت میرزا یوسف مستوفی الممالک که از رجال نیک‌نام بود اداره میشد ناصر الدین شاه ناچار شد بواسطه آشفتگی اوضاع مالی دستور دهد کلیه مقررات و برنامه‌هائی که امیرکبیر برقرار کرده بود و پس از او کم‌وبیش متروک مانده بود از نو بمرحله اجرا درآید و در نتیجه این تغییر و تحول بر شماره حوزه‌های مالیاتی افزوده گشت و دولت به هریک از شهرستانها نماینده‌ای فرستاد تا زیر امر حاکم و با نظر مستوفیان و سررشته‌داران بوصول مالیات و حقوق دیوانی بپردازند.
» باید گفت مالیات بوسیله حکام یا مستوفیان و سررشته‌داران وقت بطور سرجمع دریافت میشد و آنان گاه دست تعدی باموال مردم گشوده یا از فرستادن مالیاتها بخزانه دولت آنچه وظیفه و مقرر بوده است خودداری میکردند یا اینکه با خرج‌تراشیهای بیهوده و عناوین دیگر حتی الامکان از فرستادن مالیات شانه خالی کرده از سوی دیگر اشراف و متنفذات بسیاری از ولایات و دهات خالصه املاک دولت را تیول خود کرده و میتوان گفت بعدها خانها و رؤسای ایلات و عشایر گاه از ضعف حکومت مرکزی یا انقلابات داخلی و آشفتگی اوضاع استفاده کرده حقوق دیوانی را نیز نمیپرداختند، درآمدهای گمرکات هم در آن موقع یا وثیقه قروض خارجی‌ها بود یا مورد تصرف خوانین و یاغیان محلی قرار میگرفت و باین ترتیب درآمد ناچیزی عاید خزانه دولت میشد و اگر هم عایدات دیگری مأموران محلی میگرفتند عموما بجیب خود ریخته و وجهی بمرکز نمیفرستادند ادامهء این رویه موجب شد در زمان ناصر الدین شاه و جانشین او مقادیر زیادی از جواهرات سلطنتی بطلبکاران یا درباریان بخشیده شود و برخی از اموال و مقامات دولتی معامله گردد."
کلید واژه های ماشینی:
مالیات
،
مالیه
،
شاه
،
وصول مالیات
،
مستوفیان
،
دولت
،
ناصر الدین شاه
،
ولایات
،
ناصر الدینشاه
،
مالیه کشور
(
, 
, 
)
