خلاصه ماشینی:
"3 فردوسی در شاهنامه بنای شهر اردبیل را به پیروز ساسانی نسبت میدهد4 یکی شارستان کرد پیروز رام خنیده بهرجای آرام و کام دگر کرد بادان پیروز رام بفرمود کو را نهادند نام که اکنونش خوانی همی اردبیل که قیصر بدو دارد از داد میل بررسی و تحقیق نگارنده این سطور نشان میدهد که تاریخ بنای شهر اردبیل خیلی قدیمیتر از زمان فیروز ساسانی است زیرا که فیروز در سال 1018 شاهنشاهی(459 میلادی)بسلطنت رسیده و 34 سال قبل از این تاریخ بهرام پنجم ملقب به بهرام گور در مقابل حمله هیاتله از راه اردبیل به آمل و گرگان و سپس به (2)-باذان یا آباذان همان بادان و آبادان است که در قدیم بصورت باذان و آباذان بکار میرفت.
از اختصاصات این دوره از تاریخ،حملات طوایف«هون» بود که از قرن چهارم تا ششم میلادی هرچند وقت یکبار خاک ایران را مورد حمله قرار میدادند در یکی از این حملات بهرام پنجم (25)-نقل از کتاب یسنا تألیف شادروان پورداود بخش دوم ص 161 (26)-روضة الصفا،چاپ خیام سال 1338 جلد اول ص 602 (27)-ویس و رامین پیشین ص 22 (28)-کنزک همان شهر شیز است و تخت سلیمان امروزی در نزدیک تکاب.
69 اولیا چلبی از دانشمندان و سیاحان مشهور دولت عثمانی در سال 1050 هجری قمری در زمان سلطنت شاه صفی ضمن سیاحت خود به اتفاق باقی پاشا،ایلچی مخصوص دولت عثمانی بطرف آذربایجان و اردبیل مسافرت نموده،مینویسد:«اردبیل شهر بسیار بزرگ و معتبری است در این شهر قریب سه هزار سرباز و داروغه،کلانتر،منشی،قاضی و شیخ الاسلام وجود دارد»70 (69)-بنا بنوشته سانسون،بمحض اینکه این سکهها از ضرابخانه بیرون میآمد و بدست مردم میرسید با وجودی که شاه خارج کردن سکه را از مملکت قدغن کرده بود هندیها سکههای نو را از مملکت خارج میکردند و به هند میبردند."