چکیده:
دیدگاههای امام علیعلیه السلام در باب فلسفه تاریخ، تفسیر روشنی از مفاهیم قرآنی
است. در سخنان آن امام، فلسفه تاریخ، با رویکردی کاملا آگاهانه و هدفمند مورد
توجه واقع شده است. آغاز و انجام تاریخ مهمترین بخش این تأملات است. ایشان، کل
تاریخ را در سه بخش؛ یعنی آفرینش و برگزیدن آدم (آغاز تاریخ)، بعثت پیامبران (مرحله
دوم تاریخ) و ظهور منجی مصلح (انجام تاریخ) توصیف میکنند. بر اساس سخنان آن حضرت،
عوامل مهم شکلگیری تاریخ بشری عبارتند از: 1) حاکمیت مشیت الهی 2) آزادی عمل و
قدرت انتخاب انسان.
خلاصه ماشینی:
"27 این همان چیزی است که در نهج البلاغه «اتمام حجت» نامیده میشود: «مردم را در باب ربوبیت و معرفت خود [از آن جهت]، که حجت و دلیل بر آن استوار کند، رها نکرد، بلکه به سبب حجتها و دلیلهایی که بر زبان برگزیدگانش (پیامبران) جاری کرد و همه آنان یکی بعد از دیگری آورنده پیغامهای او بودند، از ایشان پیمانی گرفت، تا این که به وسیله پیغمبر ما، محمدصلی الله علیه وآله حجتش را تمام کرد و جای عذری باقی نگذاشت».
در خطبه بیستم نهج البلاغه به این مطلب تصریح شده است: «و تبلیغ نمیکند از جانب خدا، بعد از رسولان، مگر بشر»40 از دیدگاه علیعلیه السلام، این گروه، پس از خاتمه بعثت پیامبران، راهنمایان بشریت میباشند، اما با تفاوتهایی آشکار، از جمله آن که، ممکن است مردم حتی آنها را نشناسند، اما حضورشان در اجتماع بشری، حافظ سنتهای خداوندی است: «و همواره برای خدا در پارهای از زمان بعد از پارهای دیگر و در روزگارهایی که آثار شرایع در آنها گم گشته، بندگانی هست که با آنان در اندیشههایشان راز میگوید و در حقیقت عقلهاشان با آنها سخن میفرماید.
56 به طور کلی، آن چه سخنانی که در خصوص اهل بیت و آل محمدعلیه السلام و نقش ویژه آنها در نهج البلاغه آمده است، شامل نوزده خطبه است که برخی از نامهها و سخنان امامعلیه السلام در محافل خصوصی را نیز باید بر آن افزود، آشنایی با نحوه توصیف و تبیین این نقش ویژه توسط علیعلیه السلام، برای شناخت پایان تاریخ از دیدگاه ایشان، بسیار ضروری است، همان چیزی که شیعیان او، آن را «پایان امیدبخش تاریخ» میدانند و در چند خطبه نهج البلاغه، صراحتا بدان اشاره شده است."