خلاصه ماشینی:
"نهاد وقف با موقوفات برای جغرافیای اجتماعی،فرهنگی و جغرافیای اقتصادی شرق اسلامی و به ویژه شهرهای آن از سه جنبه یا لحاظ دارای اهمیت است: -از لحاظ اهمیت تکوینی و مکانی -از لحاظ اهمیت اجتماعی-اقتصادی -و از لحاظ اهمیت سیاسی بحث دربارهء این جهات و آثار آنها از جنبههای گوناگون در چهارچوب تنگ مقالهء حاضر ناگزیر باید بسیار کوتاه باشد و تنها به پرسش دربارهء جنبههای هویتآفرینی آنها بپردازد.
از میان جغرافیدانان علاوه بر ویرت،گروه دیگری نیز دست به کاوشهای فراوانی زدهاند که اهمیت شهرسازی،اجتماعی و اقتصادی این نهاد اسلامی را به قدر کافی در حال حاضر روشن و اثبات میکند،از جمله میتوان پژوهشهای اشتوبر دربارهء شمال مراکش8و بناین درمورد ایران مرکزی-یزد9-، خاطر در خصوص کرانهء باختری و بیت المقدس01و مؤمنی راجع به ملایر11و اهلرز-مؤمنی راجع به تفت21را نام برد.
درست به همین سبب موقوفات هنگامی ابعاد سیاسی جهانی به خود میگیرند که روزگاری در گذشته در چهارچوب سیاسی- دینی دیگر،تحت حکومتهای اسلامی وقت،وقف مؤید شدهاند،ولی اکنون با تغییر وضعیت سیاسی و سلطه حکومتهای غیر اسلامی بر آنها در قرن حاضر در مقابل نظام سلطه و نظام اجتماعی موجود چونان جسمی خارجی یا بیگانه عمل میکنند؛به عنوان مثال میتوان از اموال غیر منقول و مستغلات وقفی وسیع اسلامی ادارات اوقاف در بیت المقدسی52و در مناطق تحت اشغال اسرائیل در کرانهء باختری نام برد و یا به ساختارهای وقفی پایدار در دهلی و سایر شهرهای شمال غربی هندوستان اشاره کرد که در گذشته در دوران فرمانروایی مسلمانان احداث شدهاند،لکن امروزه زیر نظر دولتهای غیر اسلامی اداره میشوند62."