چکیده:
در مقالهء حاضر که عمدهترین مأخذ آن مجموعه«اسناد قراردادها»ی سازمان اسناد ملی ایران است،سعی شده است به این پرسش مهم پاسخ داده شود که آیا انقلاب مشروطه برای جامعهء ایران پیامدهای مدنی داشته است؟با استفاده از تعدادی اسناد مربوط به بانک استقراضی،شرکت برادران لینچ،شرکت روسی خوشتاریا،خزانهداری کل،شرکت لیانازوفها،و شرکت آمریکایی قرهگوزیان در قزوین،روشن میشود که ایران عصر مشروطه به فضای جدیدی گام نهاده و واکنشهای مدنی که کموبیش از خود نشان داد،بیانگر این حقیقت است که آن تجربه را آغاز نموده است.یعنی تجربهء ناتمامی که جامعه ایران با گذشت زمان آن را کارآمدتر و پختهتر نشان میدهد.
خلاصه ماشینی:
"نگاهی به برخی از پیامدهای اجتماعی انقلاب مشروطیت از منظر نمونهای چند از اسناد«قراردادها» *کریم سلیمانی دهکردی دانشگاه شهید بهشتی چکیده در مقالهء حاضر که عمدهترین مأخذ آن مجموعه«اسناد قراردادها»ی سازمان اسناد ملی ایران است،سعی شده است به این پرسش مهم پاسخ داده شود که آیا انقلاب مشروطه برای جامعهء ایران پیامدهای مدنی داشته است؟با استفاده از تعدادی اسناد مربوط به بانک استقراضی،شرکت برادران لینچ،شرکت روسی خوشتاریا،خزانهداری کل،شرکت لیانازوفها،و شرکت آمریکایی قرهگوزیان در قزوین،روشن میشود که ایران عصر مشروطه به فضای جدیدی گام نهاده و واکنشهای مدنی که کموبیش از خود نشان داد،بیانگر این حقیقت است که آن تجربه را آغاز نموده است.
2 نامبرده از اهمالکاری دستگاه مالی ناامید نشد و در 9 صفر 8231 طی نامهای به رئیس مجلس شورای ملی3به پیگیری خود در جهت«اخذ منافع دولت و حقوق ملت»4مصرانه ادامه داد و ضمن انتقاد صریح از«وزراء عظام به خصوص آقای وزیر مالیه»از این جهت که منافع و طلب دولت از بانک استقراضی را که در طی بیست سال گذشته«بالغ بر ده کرور تومان»5میشود و مورد توجه جدی قرار ندارد،به مواردی میپردازد که بدون تردید خواننده را به این نتیجه میرساند که جامعه آن روز ایران به برکت وجود انقلاب مشروطه از انقباض خارج شده و نظارت جمعی بر دستگاههای دولتی بهطور نسبی به وجود آمده است.
در مکاتبهای دیگر مرنارد با اعتراض به شرکت راه انزلی-تهران که از هر کامیون خزانه که از تهران عازم انزلی بوده است، هفتاد تومان حق راه دریافت داشته،یادآور میشود که اولا این نرخگذاری آنها بدون کسب اجازه از اولیای دولت ایران است و نیز در ادامه برای وزیر مالیه توضیح میدهد:«حق العبور یک دستگاه (51)-همانجا،سند 53-7 جمادی الاول 21/4331 مارس 6191."