چکیده:
رهیافتهای پژوهشی در علوم اجتماعی با شیوههای منظم و سیستماتیک بررسی پدیده اجتماعی حد اقل در چندین دههء اخیر بسیار متنوع و گوناگون بودهاند و رهیافت کیفی برای رجوع به پدیدهء اجتماعی یکی از آنها است.منابع روششناسی علوم اجتماعی حاوی قابلیتها و امتیازات بسیار و همچنین نقاط ضعف و انتقادات متعددی برای روشهای کیفی است.از نظر تاریخی،ریشههای بحث در این باره به دوران نیمه دوم قرن نوزدهم بازمیگردد. تمایز میان روشهای کمی و روشهای کیفی را میتوان از منظر پارادایمهای حاوی این دو روش،یا براساس مقایسه میان کیفیات و ویژگیهای یافتهها برای آن دو و تفاوتهای هستیشناختی و معرفتشناختی بین دو رویکرد نیز مورد بررسی قرار داد.این نوشتار در پی طرح خصوصیات پارادایمی هر روش و مقایسه روشها از دیدگاه فرضیات اساسی هر پارادایم و ارائهء یک گونهشناسی از ویژگیهای روشهای یاد شده است.
خلاصه ماشینی:
"مقدمه رهیافتهای پژوهشی علوم اجتماعی در طول دو دههء اخیر،بسیار متکر شدهاند؛به نحوی که پژوهشگر یا محقق اکنون میتواند انتخاهای متعددی داشته باشد (Creswell 2003) امروزه تأکید فزایندهای بر استفاده از روشهای کیفی1در علوم اجتماعی دیده میشود و برای این تأکیدات،توجیهات گوناگونی نیز عنوان شده است که دامنهای از قابلیتها و سودمندیها و نکات مثبت و امتیازات برای روشهای کیفی تا بیزاری از آمار و ارقام و اعداد،یا موردتوجه بانوان بودن (Neuman 1994:317) را دربرمیگیرد.
اینکه تصور پارادایم از واقعیت چیست و واقعیت بر چه چیزی قابل اطلاق است؟چه چیزهایی درباره واقعیت میتوان دانست؟آیا موضوع تحقیق به شکل واقعی و بیرونی تلقی شده و درباره آن به عنوان یک شئ بحث میشود تا مورد شناخت قرار گیرد؟آیا موضوع یا واقعیتی که جهت تحقیق انتخاب شده است به شکل بیرونی وجدا از محقق به شکل عینی وجود دارد یا نه؟ماهیت پدیدهها چیستند؟ ماهیت واقعیت چیست؟عینی است یا ذهنی؟ .
3-سؤال روششناختی چگونه پژوهشگر یا دانشمند به دنبال چیزی میرود که معقتد است باید دانسته شود؟کدام روش برای دستیابی به شناخت دربارهء پدیده مورد تحقیق مناسب است؟پاسخ به این سؤال نیز توسط پاسخ به دو سؤال قبلی مشخص میشود.
گرچه ممکن است این ایراد مطرح شود که با استفاده از ویژگیهای علم اثباتی نمیتوان به ارزیابی یافتههای روش کیفی پرداخت؛لیکن در پاسخ میتوان گفت کدام معیارها و ویژگیها میتوانند این ارزیابی را به عهده گیرند؟آیا معیارهای چهارگانهء اعتمادیابی مطرح شده توسط لینکلن و گوبا میتوانند این وظیفه را انجام دهند؟ (39)- Comments (49)- Inference (59)- Make Sense (69)- Truth روش کیفی پژوهش اجتماعی و به دنبال تفسیر بودن،نمیتواند معیارهای سهگانه اعتبار و روایی و عینیت را کسب کند."