چکیده:
بررسی دستور و واژگاه زبانها و گویشهای بازمانده از زبانهای ایرونی میتواند به شناخت بهتر زبان فارسی-هم از نظر واژگان و هم از نظر دستور زبان-کمک نماید.
در این مقاله ابتدا نظام آوایی گویش ایرونی و سپس اجزاء کلام(اسم،صفت، ضمیر،عدد،فعل،حروف،قید و ادات)آن به اختصار مورد بررسی قرار گرفته است.در مقولهء اسم،چگونگی جمعبستن اسامی با استفاده از پسوندهای مختلف و نیز صرف آنها در حالتهای دستوریای که بازمانده از ایرانی باستان است،نشان داده شده است.در مقولهء صفت درجات مختلف آن،در مقولهء ضمیر انواع ضمایر با صرف آنها در حالات دستوری و در مورد فعل صرف آن در زمانهای حال،گذشته و آینده ذکر شده است.
خلاصه ماشینی:
"با افزودن -toe در حالت فاعلی و یا -t در سایر حالتهای دستوری به ستاک و نیز با افزودن
1-حالت فاعلی (nominative) :در گویش ایرونی شمار مفرد هیچ گونه پایانهایی نداشته
3-حالت برایی (dative) :پایانهء -oen در این گویش دیده میشود.
در این حالت اسم در شمار مفرد پایانهء -moe و در شمار جمع پایانهء
این حالت قرار میگیرند،از نظر دستوری میتوانند در مقولهء قید نیز بیایند.
صفت مطلق:این صفت قبل از اسم میآید و در 9 حالت دستوری تغییری نمیکند.
ب)آوردن ضمیر oeppoet «همه»در حالت اضافی،قید toekkoe و نیز iwyl و غیره به همراه
زمانیکه اعداد همراه اسم میآیند در این صورت تنها اسم در 9 حالت دستوری صرف
ضمایر فاعلی و صرف آنها در حالتهای دستوری مختلف در جدول زیر آمده است.
-ضمایر ملکی انعکاسی:با شکل ضمایر فاعلی مشخص در حالت اضافی یکسان است.
همراه موصوف نیاید،همانند اسم مختوم به مصوت در حالتهای دستوری صرف میشود.
در افعال مرکب حروف نفی و نهی (noe,moe) میتواند قبل از اسم نیز بیاید.
اسم در گویش ایرونی دو شمار مفرد و جمع دارد و در نه حالت دستوری صرف میشود
در حالی که صرف اسم به این صورت در دیگر زبانهای ایرانی شرقی دیده نمیشود.
صفت در گویش ایرونی قبل از اسم میآید و در حالتهای مختلف دستوری صرف نمیشود.
«همه»در حالت اضافی،قید toekkoe و نیز iwyl و غیره به همراه صفت مطلق و نیز افزودن
آن به همراه صفت برتر در حالت فاعلی ساخته میشود.
ضمایر در گویش ایرونی بر خلاف سایر زبانهای ایرانی شرقی در نه حالت دستوری صرف"