خلاصه ماشینی:
"مهم این است که بالادست هم در مقابل زیردست احساس مسؤولیت کند و بداند که: گوسفند از برای چوپان نیست بلکه چوپان برای خدمت اوست در این صورت،زیردست هم در برابر بالادست،احساس وظیفه و مسؤولیت میکند و اینجاست که طرفین به قانون حقوق و وظائف متقابل گردن مینهند.
آنگاه با بیان قاعدهء کلی«کلکم راع و کلکم مسؤول عن رعیته»وظیفهها و مسؤولیتهای متقابل را در پیوندهای طولی گوشزد فرموده،تا افراد امت جاویدان اسلام، رابطهء خود را براساس رابطهء گرگ و میش تنظیم نکنند،بلکه همواره توجه داشته باشند که هیچ بالادستی از مسؤولیت در برابر زیردست،مبرا نیست و هیچ کس به هیچملاکی نباید خود را شریفتر و برتر از دیگران بداند،مگر به تقوا.
چرا که بر مدینة النبی و مردم آن،از هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله تا رحلت آن بزرگوار و از رحلت تا امروز،حوادث تلخ و شیرین بسیاری گذشته است.
همین اندازه میخواهیم بیان کنیم که جامعهء مدینة النبی هرگز جامعهء ایدهآل اسلامی نبوده و در آن، قانونشکنیها و ریخت و پاشه و اسراف و تبذیرها بسیار بوده و البته چهرههای پاک و قانونمند و قانونمداری هم بودهاند که به پیروی از قرآن و عترت-دو ثقل اکبر و اصغر- همواره مبارزه کرده و بیان حقیقت کردهاند و در مقابل شلاقها و شمشیرها و تهدیدهای قانونشکنان،شجاعانه ایستاده و تن و روان خود را برای هرگونه شکنجه و آزار و اذیتی آماده ساختهاند.
آیا بهتر نیست برای جامعهء خودمان،همواره بر وصف اسلامی تکیه کنیم و بگوئیم: جامعهء اسلامی که قطرهای است از دریای امت اسلامی؟!جامعه و امت اسلامی همان جامعه و امتی است که الگویش قرآن و سنت است و باید بکوشد که خود را بر موازینو معیارهای قرآنی و رهنمودهای استوار پیامبر و آلش صلی الله علیه و اله منطبق کند و فاصلهها (1)منتهی الآمال،طبع اسلامیه،ج 1،ص 76."