چکیده:
مسئله «سرپرستی خانواده» از جمله مباحث مهمی است که در همه نظامهای حقوقی، از جمله
نظام حقوقی اسلام مورد توجه قرار گرفته و آیاتی از قرآن درباره آن نازل شده است. از
دیدگاه صاحبنظران مسلمان در حقوق خانواده، ریاست مرد بر خانواده پذیرفته شده است،
اما در محدوده این ریاست و نیز در شرایط آن و در علل انتخاب مرد به عنوان رئیس
خانواده اتفاقنظر وجود ندارد. این مقاله با نگاهی به آیات قرآن، درصدد تبیین معنا
و مفهوم این ریاست و نیز بیان محدوده آن است. به نظر نگارنده، مراد از «قوامیت
مردان بر زنان» در آیه 34 سوره نساء، مسئول بودن و سرپرستی ایشان نسبت به زنان در
چارچوب مسائل خانواده است.
خلاصه ماشینی:
"[5] برخی از مفسران شیعه همچون علامه طباطبائی و شیخ طوسی در تبیان، و طبرسی در مجمعالبیان، و نیز بیشتر فقها و مفسران اهلسنت هم میگویند: مفاد آیه این است که مردان بر زنان حاکمیت و سلطه دارند و این سلطه بر تمامی شئون زندگی زن است و به عبارت دیگر، مرد سلطه کامل دارد.
بنابراین، مفاد آیه این میشود که شوهران تنها بر زنان خود حق سرپرستی دارند،[15] و این سلطه نیز فقط در محدوده رابطه خانوادگی است و مقصود برتری همه مردان بر همه زنان نیست که این قول را چند نکته تأیید میکند: 1.
[23] او در جای دیگری میگوید: قیم زن شوهرش است؛ چراکه مرد به احتیاجات زن خود قیام میکند و اینکه در قرآن عزیز فرموده است «الرجال قوامون علی النسآء»به این معناست (و الله اعلم) که مردان متکفل نیازهای زنان و کمککار آنها در نیازهایشان هستند.
[12]ـ اگرجه احتمال دارد که کلام مرحوم طبرسی به معنای برتری شوهران بر زنان باشد، نه مردان بر زنان، اما با توجه به تصریح ایشان که میفرماید خداوند سرپرستی زنان را به مردان محول کرده با استشهاد به همین آیه و علت این امر را هم برتری عقلی مردان بر زنان میداند و بیان میدارد که مردان سرپرست زندگی و تربیت و تعلیم و مسلط بر زنان هستند، بسیار بعید است که مراد ایشان تنها برتری شوهران بر زنان باشد؛ چراکه شوهر مسئول تعلیم و تربیت همسر خود نیست."