چکیده:
سجده به معنای خضوع و تذلل است. و بالاترین خضوع و تذلل, گذاشتن پیشانی بر زمین است.
سجده در اصطلاح اسلامی عبارت است از نهادن پیشانی بر زمین در حال فاز. طبتی شهادت
سعید پن چبی, مالک و دیگراناین از اوصاف مومنان در قرآن است.
«ارض» در لغت به معنای زمین با جرم و چسمی است که در مقابل سمان قرار دارد.
ارض مصادیق مختلفی دارد. اما قدر متیقن آن خاک است. سجود بر ارض را از معنای لغوی نمی
توان استفاده کرد, بلکه سجده آمری شرعی است ودر آن فعل و قول پیامبر معیار است. پس
برای معنای ارض و سجده نی توآن به معانی لغوی آن تمسک جست. سجده بر خاک اصل
است و از روایات متواتر و صحیح فریقین هم همین مطلب ثابت شده است. مزید بر آن, سیره
عملی پیامبر اکرم (ص) و ائمه تابعین و بزرگان دین هم بر همین اصل استواراست,پیامبر (ص) بر خمره که یه اندازه سجده گاه کوچکی از شاخ خرما است سجده می کرد.
همین سیره ائمه(ع) نیز بوده است. برخی از اصحاب مانند حذیفه حتی در بیماری لوح می
گذاشتند و بر آن سجده می کردند. علی بن عیدانه بن عباس سخن ویژه ای درباره این امر دارد.
مسروق بن اجدع, امام کوفی که از تایعین به شمار می آید, حتی در کشتی, خشتی با خود حمل می
کرد تا در وقت نماز بر آن سجده کند.
فقهای اهل سنت» سجده بر پینی را مستحب می دانند. فقهای شیعه نیزاین امر را
مستحب می شمارند و شیخ طوسی دراین باره ادعای اجماع کرده است. در این زمینه روایات
فریقین مضامین یکسان دارند. برخی ازفقهای اهل سنت؟ بیبی را بر خاک نهادن واجب می دانند.
سعید بن جبیر, اسحاق, ابی خیشمه و ابن ابی شیبه از آن جمله اند.
برخی از احادیت اهل سنت, بر جواز سجده بن لاس و پارچنه دلالت می کشد. این
احادیث اسنادی ضعیف دارند و قابل اعتنا نستنه در مقایل این احادیت ضمیف و مرسل,
احادیث متواتر و صحیحی یافت می شوند که این نظرید را ابطال می کنند. به علاوه. سره عملی
پیامیر (ص) انم اهل الییت (ع) اصحاب, تابعین و بزرگان دین نیز بر این دلالت دارند.
برخی از بزرگان دینء مانند علی بن ابی طالبء ابن عمرء عبادة پن صامت, ابنراهیم. ان
سپرین, میمون بن مهران, عمر بن عبدالعزیز و جعدة بن هیبره و دیگران, سجده بر عبامه را
منوع دانسته اند.
از برخی روایات فریقین فهمیده می شود که سجده بر پارچه شها در سربایا گرمای شدید به علت معذوری شخص بر انجام آن اجازه دده شده است نه در حالت عادی بزرگان اهل سنت هم همین سخن را گفته اند عطا، طاووس ، نخعی ، شعبی، اوزاعی ، مالک، اسحاق و اصحاب الرای ، شوکانی و ابن حجر از آن جمله اند.
خلاصه ماشینی:
"سمهودی در کتاب خود نظیر روایت بالا را از ابن عمر نقل کرده و سپس گفته است: و هو صریح فی جعل الحصباء فی المسجد فی زمانه(ص)؛18 این روایت صراحت دارد که در زمان پیامبر(ص)مسجد را با سنگریزه فرش میکردهاند.
از ابن عمر روایت شده که گفت: کان رسول الله(ص)یصلی علی الخمرة و یسجد علیها؛42 پیامبر(ص)بر خمره نماز میخواند و سجده میکرد.
»58ائمه اهل بیت(ع)نیز بر خمره(سجدهگاه)نماز میخواندند؛چنانکه در حدیث آمده است که امام زینالعابدین(ع)بر خمره سجده میکرد: کان ابی علی بن الحسین(ع)یصلی علی الخمرة یجعلها علی الطنفسة و یسجد علیها فاذا لمتکن خمرة جعل حصی علی الطنفسة حیث یسجد؛59 امام باقر(ع)یا امام صادق(ع)روایت کرده است.
1. ابو هریرة گفته است: کان رسول الله(ص)یسجد علی کور عمامته؛99 پیامبر اکرم(ص)بر کنار عمامهاش سجده میکرد.
3. ابن عباس گفته است: رایت رسول الله(ص)یصلی و یسجد علی ثوبه؛101 پیامبر خدا(ص)را دیدم که نماز میخواند و بر لباسش سجده میکرد.
در بسیاری از کتب اهل سنت این حدیث امیر المؤنین(ع)آمده است که فرمود:اذا کان احدکم یصلی فلیعسر العمامة عن جبهته؛120 هرگاه یکی از شما سجده نماید،باید عمامه خود را از پیشانی کنار زند.
ابن منذر گوید: از حدیث تبرید الحصی فهمیده میشود که آنان(یعنی پیامبر و اصحاب)بر زمین نماز میخواندند و در مساجد حصیر بوده و سجده بر سنگریزه جایز است.
در حدیث دیگر از عیاض بن عبد الله قرشی آمده است: رای رسول الله(ص)رجلا یسجد علی کور عمامته فاوما بیده:ارفع عمامتک و اوما الیجبهته؛142 رسول خدا(ص)مردی را در حال سجده مشاهده فرمود که بر گوشه عمامه خود سجدهمینمود."