چکیده:
دعا یگانه راه ارتباط بندگان با مبدا بوده و تنها وسیله ای است که خدای متعال برای ارتباط با خود مقرر فرموده است، اگر این ارتباط و توجه به مبدا نباشد، خدای منان عنایت خاصهٔ خود را قطع خواهد فرمود.در این صورت،بندگان استعداد پذیرش این عنایت را از دست داده و مقتضای رحمت الهی را از کف میدهند.قرآن کریم این حالت را نوعی استکبار میداند آن هم از موجودی که هیچ حیثیتی جز حیثیت بندگی ندارد.1 و از آنجا که هر یک از عبادت ها، آداب و اسرار و احکامی دارند، دعا نیز به منزله برجسته ترین عبادت، آداب و احکام و اسراری دارد.امام صادق(ع) فرمودهاند:«احفظ آداب الدعاء و انظر من تدعو و کیف تدعو» بر آداب دعا محافظت کن و ببین چه کسی را می خوانی و چگونه میخوانی؟2 قرآن کریم از خلال نیایشهای انبیا، آداب دعا و احکام آن را مطرح کرده است و ما در این پژوهش ضمن آوردن نیایشهای انبیا یا آداب و احکام دعا آشنا میشویم
خلاصه ماشینی:
"نوح(ع)؛پیامبری که نه قرن و نیم، ستم بدترین و سرکش ترین قوم و طاغیترین امت را تحمل کرده و صبورانه به هدایت آنها اندیشیده است،اکنون خود را در محضر الهی بدهکار میداند و از خدای سبحان طلب مغفرت میکند و این گونه در اواخر زندگی خویش، ادب دعا را به ما می آموزد:پروردگارا، بر من و پدر و مادرم و هر مؤمنی که در سرایم درآید،و بر مردان و زنان باایمان ببخشای، و جز بر هلاکت ستمکاران میفزای.
30 ادبی که ابراهیم(ع) در این دعا بکار برد، این است که هر حاجتی از حوائج را که ذکر کرده،چون هم ممکن بود به غرض مشروع درخواست شود و هم به غرض نامشروع، آن جناب غرض مشروع و صحیح خود را در کلام خود ذکر کرده و بیانی آن را ادا نموده که هر کس میتواند از آن پی ببرد که وی تا چه اندازه امید به رحمت پروردگار در دلش فوران داشته،مثلا بعد از این که عرض کرد:«مرا و فرزندانم را از اینکه پرستش بتها کنند دور بدار» غرض خود را این طور بیان نمود:«پروردگارا به درستی که آنها گمراه کردند بسیاری از مردم را ـ و اگر مجددا ندای«رب» را تکرار کرده، به منظور تحریک رحمت الهی میباشد.
نوح(ع) بعد از نفرین کفار قومش، ادب الهی چنین اقتضا میکند که این عده را که به پروردگارش ایمان آورده و به دعوتش گرویدهاند از نظر دور نداشته از خدا خیر دنیا و آخرت را برایشان درخواست کند، لذا ابتدا خود را دعا کرد سپس والدینش و بعد مؤمنین معاصرش و بعد از آ ن همه اهل توحید،چه معاصرینش و چه آیندگان آنها."