چکیده:
در این گفتار با مقایسه کتاب "اصول العشره" اثر شیخ نجم الدین کبری و کتاب "اربعین حدیث" اثر امام خمینی،
برخی از زوایای فکری و روحی این دو عارف سترگ بازگو شده است. با وجود واقعیت انکارناپذیر 7 قرن فاصله زمانی و
تفاوت آشکار در شیوه آموزشی، حوزه تحصیلی و مشرب سلوکی این دو بزرگ، باز هم به نقاط مشترک و وجوه متشابه
چشمگیری بین این دو پیر شیخ پرور و ولیتراش برمیخوریم. مهمترین اصول مشترک در مسلک عرفانی این دو
عبارتند از : توبه، توکل، زهد، قناعت، عزلت، ذکر، توجه الی الله، صبر، مراقبه و رضا. نکته دیگر اینکه هر دو برای اصول
مورد نظر معتقد به مدارج و مراحل معین هستند. از میان اصول مذکور شیوه عملی و نظریه عرفانی در دو اصل توبه و
صبر بسیار نزدیک است. شیخ نجم الدین کبری شرایط اساسی صبر را، خروج از حظوظ نفس، اختیاری بودن صبر، قبول
رنج و مشقت در منزل صبر و تداوم و استمرار صبر میداند.
خلاصه ماشینی:
چون امکان مقایسه تمام آثار حضرت امام (ره) را با تمام آثار نجم الدین کاری بسیار مشکل و حداقل خارج از حوصله این مقاله میدانیم از میان آثار متعدد هر دو، از حضرت امام کتاب "چهل حدیث" و ازنجم الدین کبری "اصول العشره" را مقایسه کردیم و از مشابهتهایی که در عناوین توبه، توجه الی اللّه، رضا، صبر، در دو اثر حاصل آمد فقط دو مورد توبه و صبر را مقایسه کرده و اختلافها و مشابهتهای این دو اصل را اندکی باز گفتهایم.
عناوین و اصولی اخلاقی را که امام ذیل متن احادیث مورد نظر شرح کرده است عبارتند از: 1ـ جهاد با نفس 2ـ ریا 3ـ عجب 4ـ کبر 5ـ حسد 6ـ حب دنیا 7ـ غصب 8ـ عصبیت 9ـ نفاق 10ـ هوای نفس و طول امل 11ـ فظرت 12ـ تفکر 13ـ توکل 14ـ خوف و رجاء 15ـ امتحان و آزمایش مؤمنین 16ـ صبر 17ـ توبه 18ـ ذکر خدا 19ـ غیبت 20ـ اخلاص 21ـ شکر 22ـ کراهت از مرگ 23ـ اصناف طالبان علم 24ـ اقسام علم 25ـ وسواس 26ـ فضیلت علم 27ـ عبادت و حضور قلب 28ـ لقاءاللّه 29ـ وصیتهای حضرت رسول به حضرت امیر علیهما السلام 30ـ اقسام قلوب 31ـ عدم شناخت حقیقی خداوند و رسول و ائمه ـ علیهم السلام ـ و مؤمنین 32ـ یقین، حرص، رضا 33ـ این که ولایت شرط قبولی اعمال است 34ـ حال مؤمن نزد خدای متعال 35ـ معرفت حق تعالی و اسماء او 36ـ معرفت حق تعالی و صفات او 37ـ طریق معرفت حق تعالی و اولی الامر 38ـ که خداوند آدم را به صورت خود آفرید.
آنچه مترجم و شارح اصول العشره (عبدالغفور لاری) در توضیح و تفسیر کلام نجم الدین کبری آورده است، مشابه بحثی است که حضرت امام ذیل بیان درجات صبر نزد اهل معرفت آورده است.