چکیده:
در این مقاله ابتدا نظریهء سکولاریزاسیون پیتر برگر تشریح میشود که مدعی است مدرنیزاسیون جوامع معاصر لزوما به افول دین میکشد و سپس نظریهء سکولارزدایی وی به میان میآید که تجدید نظری کامل در آرای اولیهء وی بوده و بر آن است که جهان معاصر عمدتا به اندازهء گذشته جهانی مذهبی است،هر چند به دلیل تکثر گرایی اعتقادات راسخ تا حدی سست گشته است.آموزش علم(تحصیلات عالی)نیز به منزلهء دیدگاهی سکولار دربارهء جهان میتواند منجر به سکولاریزاسیون افراد شود.سپس با استنتاج فرضیههای آزمون پذیر به بررسی اعتبار تجربی آرای برگر در مورد ایران پرداخته میشود.
خلاصه ماشینی:
سکولاریسم و رابطهء آن با تحصیلات عالی (مطالعهء موردی جامعهء شهری تهران) هوشنگ نایبی،تقی آزادارمکی در این مقاله ابتدا نظریهء سکولاریزاسیون پیتر برگر تشریح میشود که مدعی است مدرنیزاسیون جوامع معاصر لزوما به افول دین میکشد و سپس نظریهء سکولارزدایی وی به میان میآید که تجدید نظری کامل در آرای اولیهء وی بوده و بر آن است که جهان معاصر عمدتا به اندازهء گذشته جهانی مذهبی است،هر چند به دلیل تکثر گرایی اعتقادات راسخ تا حدی سست گشته است.
از این رو،با توجه به اهمیت رابطهء مدرنیزاسیون و دین در جامعه شناسی و جایگاه مهم و مرجعیت پیتر برگر در این زمینه،این مقاله در صدد بررسی آرای وی(نظریهء سکولاریزاسیون و سکولارزدایی و نقش آموزش عالی در سکولاریزاسیون افراد)و اعتبار تجربی آن در مورد ایران است که طی چند دهه فرایند مدرنیزاسیون و خاصه گسترش باسوادی،تحصیلات عمومی و عالی را طی کرده است.
میانگین شاخص اعتقادات بنیادی (به تصویر صفحه مراجعه شود) همین الگو کم و بیش در عموم مردم(ساکنان شهرهای مرکزی)نیز صدق میکند:ضمن آن که در بین عموم مردم اعتقاد بسیار وسیعی به معاد وجود دارد،میزان این اعتقاد در بین افراد دارای تحصیلات عالی اندکی کمتر است(جدول 4).
میانگین شاخص مناسک دینی جمعی (به تصویر صفحه مراجعه شود) 0/58 آلفای کرونباخ شاخص 14/647 F 0/000 Sig همین الگو کم و بیش در بین عموم مردم(ساکنان شهرهای مرکزی)نیز صدق میکند: عمومیت استخاره کردن(جدول 01)،زیارت اماکن متبرکه(جدول 11)،شرکت در مراسم تاسوعا و عاشورا(جدول 21)و شرکت در مجالس عزاداری و روضه(جدول 31)در بین افراد دارای تحصیلات عالی اندکی کمتر است.