چکیده:
آیین مهرپرستی یکی از قدیمترین آیینهای ایرانی است که قدمت آن لا اقل به هزارهی دوم قبل از میلاد میرسد.متون زرتشتی کهن از مهر یا میترا نام میبرد.همچنین،از مهر در کنار دیگر خدایان،در کتیبههای میخی متعلق به 0041 قبل از میلاد نام برده شده است.
براساس نظرات و نوشتههای دانشمندان غربی،از جمله دکتر و رمازرن آلمانی،آیین مهرپرستی اواخر هزارهی اول قبل از میلاد از ایران به اقصی نقاط اروپا راه یافته است.وجود معابد مهرپرستی در کشورهایی مثل ایتالیا،آلمان،لهستان و حتی انگلستان حاکی از واقعیت این موضوع است.
ویژگی عمومی معابد مهرپرستی این است که غالبا در دل صخرهها کنده شدهاند و معمولا در مکانهای دور از دسترس و در نواحی کوهستانی واقع شدهاند.به همین خاطر است که در بسیاری از موارد دور از چشم کنجکاو محققان باستانشناس قرار میگیرند.
اینگونه معابد معمولا به نام مهرابه شهوت دارند که محرف مهرآوه است و آوه به معنای گنبد است.مطالعهی شکلهای معماری اینگونه معابد میتواند رازگشای پراکندگی گستردهی معابد صخرهای از ایران تا اروپا و حتی شبه قارهی هند گردد. تمام معابدی که تاکنون در آذربایجان شناخته شدهاند،گنبدی شکل هستند.اینجانب در طول 01 سال،تعدادی از اینگونه معابد را مطالعه و بررسی نموده و با استفاده از تصاویر و نقشهها،چنین مکانهایی را مستندسازی نمودهام.مقایسههای انجام شده با معابد مهرپرستی اروپایی نتایج قابل ملاحظهای را در برداشته است.
خلاصه ماشینی:
"ویژگی عمومی معابد مهرپرستی این است که غالبا در دل
دیده نمیشود و جالب اینجاست که این بنا دو سری شمارهی ثبت تاریخی،در فهرست سازمان میراث فرهنگی دارد که یکی به شمارهی 887 با نام امام زاده
میترایی،همانند معبد صخرهای اباذر قابل مقایسه است(نقشهی شمارهی 3).
شباهت پلان با نقوش سمبلیک معابد مهرپرستی اروپایی است که در کنار تصویر
این مفهوم در پلان مجموعهی معبد ورجووی نیز دیده میشود.
متاسفانه،سطح روی این مجموعه در مسیر یک راه ماشینرو واقع شده است که وسایل نقلیه از روی آن تردد
کل این اثر در دل صخره کنده شده است و پلان آن نشانهی بارزی از آیین
دوران اسلامی است و به نظر میرسد که به عنوان اقامتگاه مورد استفاده واقع شده
طول این معبد از ابتدای قسمت ورودی تا انتهای محراب آن 83 متر است.
این دالان دارای عمق زیادی است که سرانجام به ورودی یک تالار اصلی
مربع اطراف آن گشوده شده است که هرکدام دارای سقف گنبدی شکل هستند.
این وضعیت کاملا جلب توجه میکند و نشان میدهد که قطعا طرحی اینچنین از همان ابتدا بدون منظور و هدف ایجاد نشده است.
فضای مورد بحث از دو طرف انتهای تالار اصلی دارای دسترسی است که
این معبد نیز در روزگارانی از دوران اسلامی مورد استفادهی مجدد واقع شده
تصویر شمارهی 3:تالار مرکزی معبد ورجووی آیههایی از قرآن به خط ثلث حجاری شده است.
تصویر شمارهی 4:فضای گنبددار در محور طولی معبد ورجووی حجاری تزیینات دورهی اسلامی.
نقشهی شمارهی 1:معبد ورجووی مرغه در پلان خود بیانی از تصویر زیر را دارد(تصویر از مجلهی معماری
نقشهی شمارهی 2:فضای مربع شکل دورهی اسلامی ورجووی(ترسیم از نگارنده)"