چکیده:
در بررسی دقیق و گستردهء روایات حماسی،پهلوانی و عامیانه(اعم از ایرانی و غیر ایرانی)با زنان و دخترانی روبهرو میشویم که در عین زیبارویی و دلبری،سخت پرخاشخر،دلاور و سرکشند؛چنانکه گرز گران برمیگیرند و به پیکار دیو و اژدها میروند و مردان جنگاور را تاب پایداری در برابر آنها نیست.این بن مایهء داستانی را میتوان مضمون «پهلوان بانو» (Heroine نامید و حداقل سه دلیل عمده برای ظهور و تکرار آن برشمرد:1.پایگاه برتر و احترام تقدس آمیز زنان در مرحلهء کشاورزی از تاریخ تمدن انسان(عصر زن/مادر سالاری)2.الگوگیری از ویژگیهای جنگی و پهلوانانهء برخی بغ بانوان اساطیری 3.اعتراض نمادین بر نظام مردسالاری و در پی آن،تفکر زن ستیزانهء بعضی جوامع.
مهمترین ویژگیهای پهلوانان بانوان و داستانهای آنها عبارت است از:برخورداری توامان از زیبایی و دلاوری آرمانی،چیرگی در نبرد یا زورآزمایی بر پهلوان بانو شرط و آزمون ازدواج با او و پایان حضور و کر و فر پهلوان بانو پس از ازدواج.
نامبردارترین پهلوان بانوان روایات ایرانی،بانو گشسپ دختر رستم و روشنک/بوران دخت،دختر داراب هستند.
خلاصه ماشینی:
"نامبردارترین پهلوان بانوان روایات ایرانی،بانو گشسپ دختر رستم و
به معرفی شماری از این زنان دلاور در روایات ایرانی و غیر ایرانی میپردازیم تا
اسکندر بخشیده است،در دو نبرد بیش از پنجاه پهلوان روسی را به خاک میافکند و:شه از شیر مردیش حیران شده بر آن دست و تیغ آفرین خوان شده
مایهء پهلوان بانو تصور میشود،از آن روی است که«در جامعهای با ارزشهای
)برای برخی از ایزد بانوان ویژگیهای جنگی و پهلوانی ذکر شده است.
مرد سالار با باورهای مردانه و اعتقاد به عظمت مردان پهلوان است.
خویش را دارند-از گروهی از زنان جنگجو نیز یاد شده که توصیف آنها یادآور
از گرشاسپنامه ظاهرا توصیف این گروه از زنان است:زهر سو بیاندازه در وی به جوش بتان پرندی بر حله پوش
یکی از ویژگیهای پهلوان بانوان روایات ایرانی و حتی بیشتر داستانهای غیر
ایرانی این است که آنها هم دلاورند و هم بنابر سرشت زنانهء خویش،بسیار زیبا و
برپایهء روایات و افسانههای پهلوانی ایرانی اگر دختر،پهلوان بانو و جنگجو
که تا باشد این کیش و آیین من نیابد سر مرد بالین من جز آن کس که با من نبرد آورد سر خود من زیر گرد آورد7
گذاشته که یکی غلبه بر دختر در آوردگاه است:یکی آنک با او نبرد آورد سر خود او زیر گرد آورد
در ادامه اشاره شده است که خواستگاران دیگر نیز در زورآزمایی با بانو درمانده
مییابد؛گویی که دیگر کردارها و روایات پهلوانی این زن نیز به فرجام رسیده
شرایط توانمندی و پهلوانی زنان جنگجوست و شاید از همین روی است که"