چکیده:
یکی از موضوعات بسیار مهم و جالب در تحقیقات فرهنگی و جغرافیای تاریخی ریشهیابی و علت نامگذاری شهرها و آبادیهای ایران در دورهی باستان است.در این مقاله ضمن تبیین جایگاه و مقام ایزد«مهر»در ایران باستان و چگونگی پرستش او،شهرها و آبادیهایی که نام آنها با واژهی مهر ترکیب شدهاند،بازشناسی و معرفی میشود.
خلاصه ماشینی:
"مجلهی مطالعات ایرانی دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی مرکز تحقیقات فرهنگ و زبانهای ایرانی دانشگاه شهید باهنر کرمان سال ششم،شمارهی دوازدهم،پاییز 6831 مهر در نامهای جغرافیایی ایران* دکتر شمس الدین نجمی استادیار دانشگاه شهید باهنر کرمان همان اورمزد و همان روز مهر بشوید به آب خرد جان و چهر (شاهنامه فردوسی) چکیده یکی از موضوعات بسیار مهم و جالب در تحقیقات فرهنگی و جغرافیای تاریخی ریشهیابی و علت نامگذاری شهرها و آبادیهای ایران در دورهی باستان است.
مسعود سعد شاعر بزرگ ایران در قرن پنجم هجری این معانی را در یک بیت جمع کرده و میگوید: روز مهر و ماه مهر و جشن فرخ مهرگان مهر بفزا،ای نگار مهر چهر مهربان بسیاری از اسامی چهرههای تاریخی و نامهای شهرها و نواحی قدیم ایران که در کتابهای مورخین و جغرافیدانان ایرانی و عرب در قرون وسطی ضبط شده، با کلمهی«مهر»ترکیب شده است،مانند:مهرداد،زرمهر،مهران،مهرجرد،بزرگ مهر،مهریز،مهرآباد و....
داستان کشتن گاو اولیه به دست اهریمن در روایات پهلوی دین زرتشت،به کشتار گاو به دست میترا در آیین مزدایی بسیار شبیه است و دربارهی این مسأله که داستان،از کدام منبع به دیگری انتقال یافته است،اختلاف نظرهایی پیدا شد.
بهرهگیری از واژهی مهر در این حد گسترده از یکسو بیانگر رواج اندیشههای میترائیسم در گذشتههای دو در سرزمین ایران میباشد و از سوی دیگر،بار فرهنگی این واژه و باورهای اساطیری مربوط به آن،به صورت پنهان و با تغییراتی که در اثر نفوذ اسلام بر قلبهای ایرانیان ایجاد شده،از زمانهای بسیار قدیم تاکنون نسلبهنسل منتقل شده تا به روزگار ما رسیده است."