چکیده:
عدالت از جمله مقدسترین و عالیترین مفاهیم در قاموس مفاهیم بشری است که سرلوحه اقدامات اجتماعی انبیاء الهی و دیگر مصلحان بزرگ تلاش در راه تحقق آن است. تعالیم انبیاء عظام و احکام الهی همگی به سوی این هدف نشانه رفتهاند. چه بسیار خونهای پاکی که در راه تحقق عدالت بر زمین ریخته شده است و چه بسیار مظلومانی که در آروزی احیاء آن جان دادهاند. قرآن کریم، هدف اجتماعی از بعثت پیامبران را «اقامه قسط» معرفی کرده است که همان حضور عدالت در میان مردمان به صورتی سرشار است (لیقوم الناس بالقسط)، یعنی ساختن جامعه قائم بالقسط. عدالت یکی از مفاهیم مهم از نظر بعضی از اقتصاددانان و اندیشمندان اسلامی معاصر است. عدالت باعث تعادل همه ارزشها از جمله ارزش اقتصادی است. اجرای عدالت یک وظیفه دینی و پایه اصلی سیستم اقتصاد اسلامی است. موضوع عدالت یکی از مهمترین وجوه تمایز میان مکاتب و نظامهای اقتصادی است. اقتصاددانان معاصر و اندیشمندان حوزههای مختلف علوم انسانی معاصر دیدگاههای متفاوتی پیرامون این مساله مطرح نمودهاند و بالتبع تعاریف و الگوهای علمی مختلفی نیز بیان داشتهاند. در قرن معاصر اقتصاددانان بسیاری زیستهاند، اما عدهای از این اقتصاددانان راجع به عدالت اقتصادی سخن به میان آوردهاند. ما به علت شباهت در نظریات، به عنوان سمبل تفکر، افرادی همچون فون هایک، هیرشمن، رالز، نوزیک، سن، میردال، پربیش، تین برگن، لوند برگ، اسکوایر، میر، استیگلیتز و برخی دیگر از اقتصاددانان را آوردهایم.
خلاصه ماشینی:
"امام خمینی(ره)، سلامت نظام اقتصادی را در گرو رفع محرومیتها و تأمین نیازهای اساسی همه دانسته و ایجاد یک زندگی صحیح(همان، ج 7: 17) برای محرومیت را، به منزله تحقق عدالت مورد نظر قرار داده(همان، ج7: 200) و حفظ منافع محرومین (به معنای برطرف نمودن نیازهای اساسی آنان و بهبود وضعیت رفاهیشان)(همان،ج4: 128) را ویژگی اصلی سیاستها و برنامهریزیها مورد نظر سیستم اقتصاد اسلامی بیان میکنند: «آنچه مورد نظر ماست یک نوسازی واقعی مبنی بر نیازهای اساسی اکثریت قاطع و فقیر مردم است»(همان، ج4: 7).
5- استخراج اصول در آراء اندیشمندان اسلامی 5-1- شهید سید محمدباقر صدر اصل اول: برابری در منابع و فرصتها لازمه تحقق عدالت در جامعه هستند: صدر معتقد است نهادهای تولید و ثروتهای طبیعی، باید براساس معیارهای عادلانه در میان آحاد افراد جامعه توزیع گردد.
ایشان حفظ منافع محرومین (به معنای برطرف نمودن نیازهای اساسی آنان و بهبود وضعیت رفاهیشان(همان، ج4: 7) را ویژگی اصلی سیاستها و برنامهریزیها و سیاستگزاریهای مورد نظر سیستم اسلامی بیان میکنند: «آنچه مورد نظر ماست یک نوسازی واقعی، مبنی بر نیازهای اساسی اکثریت قاطع و فقیر مردم است»(همان، ج6: 19) امام خمینی(ره) بر مقدم داشتن مصالح و منافع اقشار مستمند و محروم اصرار داشته، به حدی که اسلام را حامی محرومین عنوان نموده(همان، ج20: 129) و با عنایت به لزوم برنامهریزی دقیق و کارشناسانه در این زمینه میفرمایند: «این به عهده علمای اسلام و محققین و کارشناسان اسلامی است که برای جایگزین کردن سیستم ناصحیح اقتصاد حاکم بر جهان اسلام، طرحها و برنامههای سازنده و در برگیرنده منافع محرومین و پابرهنهها را ارائه دهند و جهان مستضعفین را از تنگنا و فقر معیشت به در آورند»(همان، ج21: 200)."