چکیده:
شکل گیری احزاب و گروههای سیاسی در ایران به انقلاب مشروطیت باز میگردد.زمینه های پیدایش احزاب در ایران را باید در حوادث،جریانها،تشکلها و انجمنهای سیاسی پیش از مشروطیت جستجو کرد.انجمنهای سیاسی از دوره ناصرالدین شاه(حدود سال 1147ق)با تشکیل فراموشخانه توسط میرزا ملکم خان ناظم الدوله آغاز گردید.هر چند در ابتدا ناصرالدین شاه اجازه فعالیت به ملکم خان و همکارانش داد ولی پس از مدتی جلوی فعالیت ان گرفته شد.میرزا ملکم خان که در حقیقت موسس اولین جمعیت سیاسی ایران دوره قاجار در ایران است برخی از عقایدش را از طریق روزنامه قانون مطرح می کرد.در این روزنامه به سوال ها و شبهات مخالفین نیز پاسخ داده می شد.در این پژوهش تلاش شده است تا ضمن بررسی زیر ساختهای سیاسی دوره ناصری به تلاشهای چند ساله اعضای جمعیت سیاسی فراموشخانه پرداخته شود.
The emergance of parties، in the World and European countries، dates back to almost 200 Years ago، but in Iran it is not over 100 years old. Although many domestis writers، don’t regard the pre-Reza shah era parties as real ones ( Except for the communist party). given the definitions of party presented by foreign writers one can say that parties in Iran came into existance simultanously with the inaunguration of parliament election activities. Before the constitutional movement، same political assemblies and organizations such as “Faramosh khaneh” ، “Anjomane- melli” ، “Jame- Adamiyat” ، “Anjomane- makhfi” and “Anjomane- okhorate” existrnce playing a political role in the society، but due to the absence of unity and solidarity in the parties as well as specific charter to determine their strategy with face of foreign and domestic politics، they can not taken as true parties. In the first parliament of nation council، no party was formed، thank to the suffocation ruling the country which gave led a find way to the closing down of parliament in begining the Mohamad Ali shahs despotism.
خلاصه ماشینی:
انجمن های سیاسی از دوره ناصرالدین شاه (حدود سال ١١٧٤ ق) با تشکیل فراموشخانه توسط میرزا ملکم خان ناظم الدوله آغاز گردید.
مقدمه با وجود آنکه فعالیت احزاب سیاسی در ایران با سیر تحـول انقـلاب مـشروطیت و تأسیس مجلس شورای ملی همبسته است ولی در بررسی پیدایش احزاب سیاسی در ایـران می بایست به فعالیت های جمعی و همکاریهای سیاسی پیش از این دوره نیز پرداخت .
در جزوه «راپورت شخصی که دو درجه از فراموشخانه را طی کرده است » بـه ده هزارنفر اشاره می کند که ازقرارنفری دوازده تومان حق عضویت مـی پرداختنـد و در جـایی دیگر از همین رساله چنین آورده است :« عده حاضران در مجمع به هشتاد ونود می رسید که 10 در میان حیاط و اتاق بودند» در کتابچه فراموشخانه که بسیاری از نویسندگان آنرا به ملکم خان نسبت دادهانـد در پاسخ به ایرادات وارده به فراموشخانه که آنرا اسباب کفر و ظلالت می خواندند آمده است : «در میان مدعیان ما یک گروهی هست که خیال می کنند خدا ایشان را از یک سرشت مخصوص آفریده است .
میرزا ملکم خان ناظم الدوله که پایـه گـذار این تشکل سیاسی است توانست اجازهی تشکیل جلسات مخفـی انجمـن را از ناصـرالدین شاه دریافت نماید و حتی نظر او را نیز نسبت به حـضور در جلـسات جلـب نمایـد.
( به نقل از رساله ی اصول سیاست میرزا ملکم خان ناظم الدولـه که در پیوست این کتاب آمده است ) .