چکیده:
چکیده: به دنبال معرفی شاخصه های سه رویکرد تجددگرا, شریعت گرا و تمدن گرا در اندیشه اجتماعی دینی, این مقاله به ارائه گزارش و تحلیلی از شخصیت ها و کانون های فعال در هر رویکرد می پردازد و با نشان دادن مواضع و آثار تولید شده در هر جریان, به ریشه ها, نقطه های تماس یا رویارویی آنها نیز حتی الامکان اشاره می کند. هدف از این مقاله, ارائه یک طرح تفصیلی و گسترده برای پژوهش جامع در خصوص جریان شناسی تفکر اجتماعی دینی در ایران معاصر است. از این رو, گفتار حاضر بیش از آن که به جزئیات بپردازد, درصدد بیان سرفصل های اصلی, نشان دادن خطوط فاصل, نقطه های مبهم و تاریک و در نهایت معرفی منابع مناسب برای پیگیری این پروژه است.
خلاصه ماشینی:
"برای آشنایی با نهضت اصلاحی روحانیت در این دوره علاوه بر کتاب جریان ها و سازمان های مذهبی ـ سیاسی ایران که پیش از این به آن اشاره شد, به منابع زیر می توان مراجعه کرد: * بیست سال تکاپوی اسلام شیعی در ایران (1320ـ1340), روح الله حسینیان, تهران, انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی, 1381.
کتاب زیر هم حکایاتی از درون این ماجرا دارد که شنیدنی است: * بار دیگر شریعتی, محمد مهدی جعفری, تهران, نگاه امروز, 1381 اعلام تغییر ایدئولوژیک در سازمان مجاهدین در سال 1354 که عملا اکثریت اعضای کادر اصلی را به سمت مارکسیسم کشاند, نقطه عطفی در رویارویی هرچه بیشتر این دو جریان بود که تمدن گرایان را به صورت کامل از کلیه گروه های چپ گرا جدا ساخت و حتی سیدمحمود طالقانی را که تا آن زمان به شدت از آنها حمایت می کرد, به واکنش واداشت (ماجرای نامه ای که در زندان از سوی گروهی از علمای زندانی علیه سازمان مجاهدین خلق صادر شد در منابع متعدد آمده است.
اما درباره حرکت نخست, باید اشاره کرد که محمدتقی مصباح یزدی که از پیش گامان رویکرد تمدن گرا پیش از انقلاب به شمار می آید, به تدریج از راهبری مستقیم دفتر همکاری حوزه و دانشگاه فاصله گرفت و با تأسیس (بنیاد فرهنگی باقرالعلوم(ع) و سپس (مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) همان اندیشه نخستین را عمدتا در قالب برگزاری دوره های آموزشی رسمی در سطوح عالی علوم انسانی و نیز انجام پژوهش هایی در این راستا استمرار و تکامل بخشید."