چکیده:
مقاله حاضر نتیجه پژوهشی است که به روش کتابخانه ای به بررسی و تحلیل اهمیت و نقش عناصر و ویژگیهای ساختاری واژه به عنوان مهمترین عامل مؤثر در گزینش واژگان شعر می پردازد. هر واژه در گزینش شاعرانه از دو جنبه مورد توجه قرار می گیرد: از جهت ساختار آوایی واژه و از جهت انتقال و القای معانی. جنبه آوایی واژه، به تنهایی خود دو نقش مهم در شعر دارد: آواهای واژه علاوه بر تقویت موسیقی شعر که از طریق واج آرایی، جناس و دیگر زیباییهای موسیقایی حاصل از تکرار واجها و خوشه های آوایی شکل می گیرد، در القای مفاهیم نیز درخور توجه و در گزینش واژه مؤثر است. وظیفه انتقال و القای معانی دومین نقش مهم واژه در شعر است. علاوه بر این، از نظر معنایی نیز به لحا ظ آن که واژه می تواند سه نوع بار معنایی صریح، ضمنی و مجازی القا کند، تاثیر مهمی در گزینش واژگان شعر دارد.
خلاصه ماشینی:
"»(ضیف، 1376: 10) از میان معانی صریحی که واژه بر آنها دلالت میکند، دریافت معنی مورد نظر گوینده، وابسته به واژههای دیگری است که با آن همنشین میشوند، مانند دریافت معنی «چرک» از واژة «شوخ» در ابیات زیر: بوسعید مهنه در حمام بودشوخ شیخ آورد تا بازوی اوشیخ را گفتا بگو ای پاکجانشیخ گفتا شوخ پنهان کردن است قائمش افتاده مردی خام بودجمع کرد آن جمله پیش روی اوتا جوانمردی چه باشد در جهانپیش چشم خلق ناآوردن است (عطار، 1363: 299) و دریافت معنی «بیباک، دلیر و چالاک» از آن، با توجه به همنشینی با واژههای «جنگآور» و «عیار» در بیت زیر: مرا در سپاهان یکی یار بود که جنگآور و شوخ و عیار بود (سعدی، 1363: 136) درک معنی مورد نظر از میان معانی گوناگون یک واژه، در روند تدریجی و استدلالی بسیار سریعی با مراجعه به واژههای دیگر جمله، انجام میگیرد، ولی در شعر برای این که روند رسیدن به معنی از زیبایی نیز برخوردار و موجب لذت خواننده شود، معمولا شاعر هنگام کاربرد معانی صریح واژگان، تمهیداتی به کار میبرد که موجب تمایز کاربرد هنرمندانه از کاربرد روزمره میشود."